آنوریسم مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که یک ناحیه ضعیف در دیواره عروق مغزی به بیرون برآمده شده و درون آن از خون پر می‌شود. این وضعیت ممکن است تهدیدکننده حیات بوده و هر فردی را در هر سنی درگیر کند. پاره شدن آنوریسم یک موقعیت اورژانسی است که در صورت عدم مداخله به موقع، ممکن است باعث سکته مغزی، آسیب مغزی و یا حتی مرگ شود. در این مطلب در مورد آنوریسم‌های مغز و روش درمان آن‌ها صحبت می‌کنیم.

آنوریسم چیست؟

آنوریسم عروق مغزی به اشکال مختلفی قابل رؤیت است. آنوریسم‌های بری (Berry) یا کیسه‌ای شایع‌ترین فرم آنوریسم در مغز بوده و حدود ۹۰ درصد از موارد را شامل می‌شوند. آنوریسم‌های دوکی شکل (Fusiform) فرم ناشایع آنوریسم‌های داخل جمجمه‌ای بوده و درصد اندکی از موارد آنوریسم به آن‌ها اختصاص پیدا می‌کند. در انواع دوکی شکل، بیرون زدگی از تمامی جهات و دور تا دور شریان رخ می‌دهد.

زمانی که در دیواره آنوریسم شکاف یا بریدگی ایجاد می‌شود، به آن آنوریسم پاره شده (Dissecting) گفته می‌شود. در این حالت خون وارد دیگر لایه‌های شریانی شده و ممکن است شریان را کاملاً مسدود نماید. البته نکته مهم این است که همه آنوریسم‌ها پاره نمی‌شوند و بسیاری از افراد سال‌ها با آنوریسم بدون علامت زندگی می‌کنند. بنابراین شناخت عوامل خطر و درمان پیشگیرانه آنوریسم در افراد مستعد از اهمیت بسزایی برخوردار است.

علت ایجاد آنوریسم مغزی چیست؟

برخی علل و عوامل زمینه‌ای در ایجاد آنوریسم‌های مغزی و یا پاره شدن آن‌ها دخیل دانسته شده‌اند. این موارد عبارتند از: 

• ورزش شدید؛
• مصرف قهوه یا نوشابه؛
• زور زدن بیش از حد در دستشویی؛
• خشم شدید؛
• از جا پریدن از ترس؛
• تماس جنسی.

آنوریسم‌ها ممکن است در طول زندگی فرد به مرور تشکیل شوند و یا به طور ژنتیکی به ارث برسند. برخی از این آنوریسم‌ها باعث ایجاد آسیب مغزی در فرد می‌گردند.

برای مثال بیماری کلیه پلی کیستیک بالغین یکی از بیماری‌های ژنتیکی است که بر روی عملکرد کلیه اثر می‌گذارد. از دیگر علائم همراه این بیماری می‌توان تشکیل کیست در مغز و افزایش فشار خون درون جمجمه را نام برد. این فشار بالا موجب شکل گیری آنوریسم‌های مغزی می‌شود.

از سوی دیگر ضربه به سر ممکن است باعث پاره شدن آنوریسم گردد. عفونت‌های جدی در صورتی که به عروق آسیب وارد کنند به تشکیل آنوریسم‌های مغزی خواهند انجامید. سیگار کشیدن و عدم کنترل فشار خون نیز به عنوان عامل زمینه‌ای بسیاری از آنوریسم‌های مغزی مطرح می‌شوند.

چه افرادی در ریسک ابتلا به آنوریسم قرار دارند؟

آنوریسم مغزی ممکن است در هر فردی رخ دهد. با این حال شیوع این بیماری در افرادی که به بیماری تصلب شرایین (آترواسکلروز) مبتلا هستند، بیشتر است. سن شایع افراد برای ابتلا به آنوریسم بین ۳۵ تا ۶۰ سال تخمین زده شده است و زنان بیشتر از مردان در خطر بروز این بیماری قرار دارند. علت این موضوع را می‌توان به کاهش سطح استروژن در این بازه سنی (خصوصاً پس از دوره یائسگی) نسبت داد. به علاوه، داشتن سابقه فامیلی آنوریسم در افراد خانواده نیز شانس افراد را برای ابتلا به این مشکل عروقی بیشتر می‌سازد.

از جمله دیگر عوامل خطر برای ابتلا به آنوریسم‌های مغزی می‌توان موارد زیر را نام برد:

• سن بالا؛
• سوء مصرف مواد بخصوص کوکائین؛
• سوء مصرف الکل؛
• مشکلات مادرزادی که بر دیواره عروق تأثیر می‌گذارند مانند سندرم اهلر دانلوس (Ehlers Danlos)؛
• ضربه به سر؛
• ناهنجاری شریانی وریدی مغز (Arteriovenous malformation)؛
• تنگی مادرزادی دریچه آئورت که تحت عنوان کوارکتاسیون (Coarctation) شناخته می‌شود.

آنوریسم‌های مغزی چه علائمی دارند؟

رفتار آنوریسم‌ها اغلب غیرقابل پیش بینی است و برخی از آن‌ها ممکن است تا قبل از پاره شدن هیچ گونه علائمی را از خود نشان ندهند. آنوریسم‌های بزرگ یا پاره شده اغلب علائم حاد ایجاد می‌کنند و نیازمند مداخله فوری و اورژانسی خواهند بود.

علائم و نشانه‌های خطر مرتبط با آنوریسم بستگی به پاره شدن یا پاره نشدن آن‌ها دارد. علائم آنوریسم مغزی پاره شده عبارت است از:

• سردرد یا درد در ناحیه خلفی یا فوقانی چشم (این درد ممکن است خفیف یا شدید باشد)؛
• تاری دید یا دوبینی؛
• سرگیجه؛
• نقص بینایی؛
• تشنج.

در صورت مشاهده چنین علائمی بایستی هر چه زودتر برای بررسی وضعیت خود به پزشک مراجعه کنید.

علائم آنوریسم‌های پاره شده را می‌‌توان به موارد زیر خلاصه کرد:

• سردرد ناگهانی و شدید (اغلب بیماران این سردرد را به عنوان بدترین سردرد عمرشان توصیف می‌کنند)؛
• خشکی گردن؛
• دوبینی یا تاری دید؛
• حساسیت به نور؛
• افتادگی پلک؛
• اختلال تکلم و یا تغییر در سطح هوشیاری؛
• ناتوانی در راه رفتن و احساس سرگیجه؛
• تهوع یا استفراغ؛
• تشنج؛
• از دست دادن هوشیاری.

اگر آنوریسم شما دچار پارگی جزئی و نشت خون شده باشد، ممکن است از علائم بالا تنها سردرد شدید را تجربه کنید. در صورتی که هر یک از این علائم را داشتید باید بلافاصله به اورژانس مراجعه کنید.

آنوریسم‌های مغزی چگونه تشخیص داده می‌شوند؟

به جز در مواردی که آنوریسم‌ها دچار پارگی می‌شوند، اغلب تشخیص آن‌ها دشوار است. پزشک ممکن است از تست‌ها و ابزارهای تشخیصی مختلفی برای پیدا کردن محل آنوریسم مغزی در افراد با سابقه فامیلی یا دیگر افراد مستعد این بیماری استفاده نماید.

ابزارهای تشخیصی مانند سی تی اسکن و ام آر آی تصاویر دقیقی از بافت مغز و شریان‌های موجود در آن تهیه می‌کنند. در روش سی تی اسکن چندین تصویر اشعه ایکس از مغز گرفته می‌شود و با استفاده از کامپیوتر این تصاویر کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و تصویری سه بعدی را می‌سازند. دستگاه ام آر آی نیز با استفاده از امواج رادیویی و میدان‌های مغناطیسی تصویری با جزئیات از بافت مغز تهیه می‌کند.

سی تی اسکن در تشخیص خونریزی درون جمجمه‌ای به دنبال پارگی آنوریسم بهتر عمل می‌کند. پونکسیون کمری و آنالیز مایع مغزی نخاعی نیز روش دیگری است که برای تشخیص علائم خونریزی در مغز به کار می‌رود. آنژیوگرافی عروق مغزی نیز برای یافتن خونریزی و ناهنجاری‌های موجود در شریان‌های مغزی و اصلاح این ناهنجاری‌ها کاربرد دارد.

عوارض‌ آنوریسم‌های مغزی کدامند؟

آنوریسم‌های مغزی در صورت عدم درمان و پارگی ممکن است تهدیدکننده حیات باشند و مشکلات زیادی را برای فرد ایجاد کنند. این مشکلات عبارتند از:

• اسپاسم عروق مغزی‌ و کاهش جریان خون به مغز؛
• هیدروسفالی و عدم تخلیه مناسب مایع مغزی نخاعی که موجب افزایش فشار درون جمجمه می‌گردد؛
• کما؛
• آسیب مغزی دائمی؛
• خونریزی مکرر؛
• کاهش سطح سدیم در خون به دنبال آسیب مغزی؛

پس از پارگی آنوریسم، عود مجدد آن ممکن است در هر زمانی، حتی پس از درمان جراحی نیز رخ دهد. بنابراین این افراد همواره باید گوش به زنگ علائم و نشانه‌های خطر برای پارگی آنوریسم باشند.

روش‌های درمان آنوریسم مغزی

انتخاب روش درمانی برای آنوریسم‌های مغزی بستگی به اندازه آنوریسم، محل آن و شدت علائم دارد. برای مثال درمان آنوریسمی که دچار پارگی کامل یا جزئی شده است، درمانی متفاوت با آنوریسم‌های مغزی بدون علامت خواهد داشت. برای حل مشکل سردرد یا درد پشت چشم نیز داروهای مسکن تجویز می‌شوند.

در زیر روش‌های درمان آنوریسم شرح داده شده است:

روش‌های تغییر سبک زندگی

تغییر برخی از عادات و رفتارهای زندگی روزمره می‌تواند مانع از تشکیل یا پاره شدن آنوریسم‌های مغزی گردد. این موارد عبارتند از:

• ترک سیگار
• رژیم غذایی سرشار از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، گوشت بدون چربی و لبنیات کم چرب
• ورزش منظم؛ دقت داشته باشید که ورزش شدید ممکن است علائم آنوریسم را بدتر کند و یا به پاره شدن آن منجر شود.
• کنترل فشار خون و کلسترول بالا
• عدم استفاده از داروهای محرک و یا کوکائین
• کاهش مصرف کافئین در روز
• پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین

جراحی

به گفته دکتر محمد صمدیان، در حوزه جراحی درمانی آنوریسم مغزی روش های متعددی وجود دارند. این روش های مخاطراتی همچون آسیب به سایر رگ های خونی، احتمال وقوع مجدد آنوریسم، احتمال خونریزی مجدد، و حتی خطر بروز سکته مغزی را به همراه دارند که در صورت عدم تبحر جراح مغز و اعصاب ممکن است منجر به فوت بیمار شود.

معروفترین جراحی برای آنوریسم مغزی استفاده از کلیپس های میکرو وسکولار است. در این روش، جریان خون آنوریسم قطع شده و برای اجرای آن نیاز به جراحی باز مغزی است. پیش از انجام جراحی، با استفاده از تصویر برداری مغزی، محل دقیق آنوریسم و رگ های خونی تغذیه کننده آن مشخص شده و سپس در محل گردن آنوریسم با استفاده از یک گیره کوچک که شبیه گیره لباس است، جریان خون ورودی به آنوریسم را مسدود می نمایند. روش کلیپس های میکرو وسکولار بسیار موثر است، اما در مورد همه انواع آنوریسم ها و در همه نقاط مغز قابل اجرا نیست. به طور کلی آن دسته از آنوریسم ها که کلیپس خورده اند دیگر عود نمی کنند.

روش های جراحی بسته (آندو وسکولار):

آمبولیزاسیون (رگ بندی) با استفاده از کویل پلاتین:

در این روش جراح مغز و اعصاب با استفاده از یک لوله باریک (به نام کاتتر) به درون سرخرگ گریون پا، آن را به سمت آنوریسم مغزی هدایت می کند. سپس، جراح مغز و با استفاده از یک سیم نازک، یک سری کویل های جدا شدنی (فنرهای کوچک از سیم های پلاتینی) را از درون کاتتر عبور داده و در محل آنوریسم رها می نماید. این فنرها آنوریسم را مسدود کرده و منجر به کاهش جریان خون درون آنوریسم می شوند. لازم است این فرآیند جراحی چندین بار در طول عمر فرد بیمار انجام شود، زیرا احتمال عود مجدد آنوریسم وجود دارد.

ابزارهای تغییر جهت جریان خون (استنت گذاری):

روش دیگر آندووسکولار که برای درمان آنوریسم مغزی استفاده از استنت‌ها (لوله های مشبک انعطاف پذیر) است که مشابه همان هایی می باشند که در انسداد قلبی استفاده می شوند. هدف از کاربرد استنت کاهش جریان خونی است که به درون آنوریسم می رود. در این روش، جراح مغز و اعصاب یک لوله نازک پلاستیکی (کاتتر) را از طریق رگ گروین پا وارد بدن کرده و به سمت آنوریسم مغزی هدایت می کند. روش استنت گذاری برای آنوریسم های بزرگ یا غول آسایی است که نمی توان با جراحی و یا با روش آمبولیزاسیون آنها را درمان نمود.

هزینه عمل آنوریسم مغز

هزینه‌ها در پزشکی بر اساس کتاب هزینه های وزارت بهداشت مشخص می‌شود. پزشک انتخابی شما باید از نظر تخصص، تجربه و دانش در حوزه مورد نظر شما از دیگر همکاران خود برتر است. تمامی هزینه‌های درمانی شما در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران طبق تعرفه های مصوب وزارت بهداشت محاسبه شده است.

در صورت داشتن بیمه درمانی و تطابق آن با قراردادهای این مرکز، برای دریافت خدمات مورد نظر، حسب تعرفه‌های آن بیمه مشمول کاهش و تخفیف پرداخت خواهید شد. در این مرکز تمامی جراحی های تومور هیپوفیز، تومورهای مغزی، مننژیوما، تومور سی پی انگل به روش آندوسکوپیک و پیشرفته انجام می‌شود.

پیش آگاهی افراد مبتلا به آنوریسم‌های مغزی چگونه است؟

افرادی که به آنوریسم مغزی مبتلا هستند، باید همواره گوش به زنگ علائم و نشانه‌های پارگی آنوریسم باشند. در صورتی که پارگی آنوریسم به سرعت درمان شود، شانس بهبودی و بقا به طور قابل توجهی افزایش خواهد یافت.

دوره نقاهت افرادی که آنوریسم‌های مغزی بدون علامت و فاقد پارگی داشته و تحت عمل جراحی قرار گرفته‌اند، عمدتاً بسیار کوتاه خواهد بود. در خصوص مواردی که به دنبال پارگی آنوریسم، جراحی اورژانسی بر روی آن صورت گیرد، حداکثر دوره نقاهت بین چندین هفته تا چندین ماه متغیر خواهد بود.

سخن آخر

اگر هر یک از ریسک فاکتورهای ابتلا به آنوریسم‌ مغزی را دارید، حتماً به پزشک خود مراجعه کنید تا بررسی‌های لازم بر روی شما صورت گیرد. درمان آنوریسم‌های بدون علامت بسیار حائز اهمیت بوده و بایستی در اسرع وقت انجام شود. در موارد بسیار شدید ممکن است بهبودی اندکی حاصل شود. این امر نیز تا حد زیادی بستگی به سرعت عمل در مراجعه به پزشک و مهارت جراح در درمان آنوریسم‌های مغزی دارد.

در کلینیک جامع قاعده جمجمه و هیپوفیز ایران با مدیریت دکتر محمد صمدیان، یکی از برترین متخصصان جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران، خدمات اعمال جراحی آنوریسم را با بهترین متدهای روز دنیا و پیش آگهی بسیار عالی انجام می‌شود.

برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این جراحی و آگاهی از نحوه دریافت نوبت می‌توانید به وبسایت دکتر محمد صمدیان مراجعه نموده و با تماس با کلینیک ایشان مشاوره لازم را در خصوص اعمال جراحی آنوریسم مغزی دریافت کنید.

• isbclinic
• hopkinsmedicine

توجه: محتوای مجله زوم لایف، جایگزین نسخه پزشکان نیست. اگر مشکل پزشکی دارید، برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه کنید.