از زمان شکلگیری اولین تمدن ها، زنان و مردان برای تشکیل خانواده و تداوم نسل اقدام به ازدواج می کردند؛ متاسفانه تعدادی از این عقود به دلایلی مثل سوءرفتار، اعتیاد و… ثمربخش واقع نشده و طرفین یا یکى از آن ها تصمیم به جدایی می گیرد. از آنجا که در قانون کشور ما حق طلاق برای مرد می باشد، وی درصورت تمایل به جدایی می تواند فورا دادخواست طلاق را ثبت کند؛ لیکن برای تنظیم دارخواست طلاق توسط زوجه، وی ابتدا باید عدم امکان سازش با همسر را در دادگاه ثابت کند. در مقاله «دوازده گام تا جدایی؛ راهنمای کامل شروط طلاق»‌ مستند به مواد قانونی و تحت نظر کارشناسان حقوقی، روش های ابطال نکاح از طرف زن شرح می شود.

انواع طلاق

برای درک بهتر روش های ثبت دادخواست جدایی از طرف زن، در این بخش حین شرح انواع طلاق به «شروط دوازدگانه طلاق» پرداخته می شود؛ به صورت کلی طلاق از دو نظر قابل دسته بندی می باشد:

الف) طلاق از نظر امکان نکاح مجدد

۱.طلاق رجعی: همانطور که از نامش آشکار است، امکان رجوع زن و شوهر سابق به یکدیگر پس از طلاق وجود دارد؛ این بازگشت می تواند در دوران عده طلاق انجام بگیرد که در این صورت به جاری شدن دوباره صیغه عقد، احتیاجی نخواهد بود.

عده مدت زمانی است که زوجه باید پس از ثبت طلاق در دفترخانه، از برقراری رابطه جنسی و ازدواج با فرد ثالثی بپرهیزد؛ این مدت برای جلوگیری از اختلاط نسل فرزندان احتمالی و احترام گزاردن به مسئله نکاح می باشد، لذا خودداری طی عده طلاق برای بانوان باکره و یائسه نیز الزامی است.

۲. طلاق بائن: در نقطه مقابل طلاق رجعی، طلاق بائن وجود دارد؛ بدان معنا که تحت هیچ شرایطی امکان ازدواج مجدد زن و شوهر سابق‌ وجود نداشته و قانون این دو فرد را برای یکدیگر مناسب نمی داند.

مصادیق طلاق بائن توسط سازمان های قضایی معرفی شده است:

• طلاق قبل از هرگونه دخول
• طلاق زنی که حیض نمی بیند (یائسه)
• طلاق خلع و مبارات؛ یعنی مادام که زن رجوع به عوض نکرده باشد.
• بر اساس ماده ۱۱۴۵ قانون مدنی، سومین طلاق که پس از سه وصلت متوالی به عمل آید، بائن است.

ب) طلاق از نظر متقاضی آن

همچنین طلاق از نظر فردی که دادخواست مربوطه را در مراجع قضایی ثبت می کند نیز به سه نوع تقسیم می شود:

۱. طلاق از طرف مرد:

طبق ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی، حق طلاق برای شوهر می باشد:

«مرد می تواند با رعایت شرایط مقرر در این قانون، با مراجعه به دادگاه تقاضای طلاق همسرش را نماید.»

براساس ماده فوق، رضایت زوجه بر تحقق طلاق و همچنین ارائه دلایل و مدارک محکمه پسند برای اثبات عدم امکان سازش با همسر، برای ثبت دادخواست طلاق از طریق شوهر الزامی نمی باشد؛ ‌با تکمیل فرم های مربوطه در یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا به صورت آنلاین در سامانه تصمیم به آدرس www.behzisti.ir توسط مرد، پرونده تشکیل و فرآیند دادرسی آغاز می شود.

۲. طلاق از طرف زن

از طریق وکالت طلاق:

پیشتر بدان اشاره شد که قانونا حق طلاق برای زوج می باشد؛ این حق می تواند توسط وی به دیگری وکالت داده شود. اگر زن و مرد پیش از عقد بر سر واگذاری این حق به نتیجه برسند، شوهر می تواند حین عقد این حق را به همسرش وکالت بدهد؛ همچنین پس از ازدواج نیز می توانند با مراجعه به دفترخانه ای معتبر، روند انتقال حق را طی کنند.

زوجه ای که وکالت طلاق را دارد، دقیقا از حقوق مرد برخوردار می شود؛ یعنی بدون اذن شوهر و مدارکی دال بر عدم امکان تداوم زندگی مشترک، دادخواست طلاق توسط زن قابل ثبت است.

از طریق اثبات شرایط عسر و حرج:

از آنجا که بسیاری از افراد با تفکر درباره جدا شدن ازدواج نمی کنند، حین توافقات به حق طلاق و واگذاری آن نیز پرداخته نمی شود؛ تدبیر قانون برای صدور حکم طلاق به درخواست زوجه، اثبات شرایط عسر و حرج می‌ باشد.

به شرایطی که سختی و مشقت زیادی را طی زندگی مشترک به زوجه وارد می کند، عنوان شرایط عسر و حرج اطلاق می گردد؛ از مهمترین مصادیق آن که طی ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی بدان اشاره شده است، می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

• ترک خانه و خانواده به مدت شش ماه متوالی یا نه ماه متناوب در یکسال

• اعتیاد شوهر به مواد مخدر یا الکل و عدم تمایل به ترک آن

• محکومیت قطعی به حبسی بیش از پنج سال

• ضرب و شتم یا هرگونه سوءرفتار مستمر زوج که عرفاً با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد.

زوجه با داشتن مدارکی که یکی از موارد فوق را ثابت کند، می تواند دادخواست طلاق را در مراجع ذیصلاح ثبت کرده و منتظر اعلام تاریخ، زمان و مکان دادگاه باشد.

از طریق شروط دوازدگانه طلاق:

یکی از روش های رایج برای ثبت دادخواست جدایی توسط زوجه، از طریق اثبات نقض شروط دوازده گانه طلاق می باشد؛ لازم به ذکر است تنها زوجینی که حین امضای عقدنامه بدین شروط نیز متعهد شده اند، می توانند از این طریق برای طلاق اقدام کنند. شروط دوازدگانه ضمن عقد به شرح زیر می باشد:

• تعیین مهریه؛ تعیین مبلغ این حق معمولا پیش از عقد صورت می گیرد، اما در ازدواج دائم امکان تعیین آن پس از نکاح نیز وجود دارد.

• اختصاص دادن زمانی برای معاشرت و مشورت با اعضای خانواده

• رعایت حقوق معنوی و مادی فرزندان

• شرط توافق دو طرف برای ازدواج

• تامین مسکن مناسب برای اسکان خانواده و تمکین خاص از شوهر

• تقسیم اموال به دست آمده پس از ازدواج در صورت طلاق

• رعایت تعهدات مربوط به نحوه حضانت و تربیبت فرزندان

• پایبندی تعهدات مالی مانند پرداخت نفقه و خرجی خانه

• عدم برقراری رابطه جنسی شوهر با سایر افراد از طریق عقد رسمی یا صیغه محرمیت

• رعایت قوانین مربوط به ازدواج و خانواده

• رعایت تعهدات مربوط به خروج از کشور

• پایندی به تعهداتی از قبیل حمایت مالی و عاطفی حین بیماری

نقض هرکدام از شروط فوق توسط شوهر، امکان ثبت دادخواست طلاق را برای زوجه به وجود می آورد؛ گویی که حق طلاق از طریق مراجع قضایی به زن وکالت داده می شود! بدیهی است که تنها تحقق شروط مذکور کافی نیست، بلکه اتهامات باید توسط مدارکی موثق در مراجع ذی صلاح اثبات گردد؛ از آنجا که جمع آوری مدارک و حفاظت از حقوق برای افراد غیرمتخصص دشوار است، استخدام و مشاوره با وکیل طلاق می تواند بر روند قانونی جدایی زوجین، موثر واقع شود.

۳. طلاق توافقی

در طلاق توافقی زوجین پیش از ثبت دادخواست طلاق، بر سر تمامی حقوق مانند مهریه، نفقه، حضانت فرزندان و… به توافق می رسند؛ بنابراین تعداد جلسات دادگاه کاهش یافته و صدور حکم طلاق زودتر اتفاق می افتد. لذا اگر بانویی متقاضی ثبت هرچه سریعتر طلاق می باشد، بهتر است همسرش را بر امر جدایی راضی کند و دادخواست طلاق، همزمان ثبت گردد.

کلام آخر

در قا‌نون کشور ما حق طلاق برای مردان بوده و آنها می توانند فورا دادخواست مربوطه را در مراجع قضایی ثبت کنند؛ برای ثبت طلاق به درخواست بانوان، یکی از روش های زیر باید استفاده شود:

• از طریق راضی کردن شوهر بر طلاق توافقی
• از طریق اخذ وکالت حق‌ طلاق از زوج
• از طریق اثبات تحقق شرایط‌ عسر و حرج توسط مرد
• از طریق اثبات نقض شرایط دوازدگانه طلاق: این روش تنها زمانی کاربردی است که زوجین حین امضای عقدنامه، بدین شرایط نیز پایبند شده باشند.