مقدمه

خونریزی غیرطبیعی رحم، معمولاً زمانی رخ می‌دهد که تنظیم هورمونی چرخه قاعدگی مختل شود؛ این مشکل اغلب در ابتدای سن باروری و قبل از پایان آن، هنگام بازسازی بدن مشاهده می‌شود. برای درمان، متخصصان علل خونریزی رحم فرد را بررسی می‌کنند؛ سپس به درمان می‌پردازند. یکی از این خونریزی‌های غیرطبیعی، لکه بینی بعد از سونوگرافی واژینال است که به دنبال آن زنان دچار استرس و نگرانی می‌شوند. توصیه شده است، هنگام بروز اولین نشانه‌های شروع خونریزی غیرطبیعی رحم، جهت کنترل عوارض، به پزشک متخصص مراجعه کنید.

لکه بینی یا خونریزی واژینال چیست؟

خونریزی رحمی، به معنای آزاد شدن خون از اندام‌های دستگاه تناسلی زنانه است که می‌تواند در دوران بلوغ، یائسگی (در مرحله کاهش عملکرد تولید مثل) و یا در سنین باروری زنان رخ دهد. بهتر است بین خونریزی واژینال طبیعی (در طول قاعدگی یا زایمان) و غیرطبیعی تفاوت قائل شویم. خونریزی غیر طبیعی شامل موارد زیر می‌شود:

• هیپرمنوره: قاعدگی شدید با از دست‌دادن خون بیش از حد در روز
• پلی منوره: دوره‌های طولانی (7 روز یا بیشتر)
• پرویومنوره: قاعدگی مکرر با دوره‌های کوتاه بین سیکل‌‌ها (کمتر از 3 هفته)
• متروراژی: ترشح خونی بین دوره‌های قاعدگی

در بیشتر موارد، خونریزی غیرطبیعی رحم، خطری برای جان فرد به وجود نمی‌آورد؛ اما وضعیتی بسیار ناخوشایند است که فعالیت جنسی، اجتماعی و فیزیکی زنان را محدود می‌کند.

سونوگرافی واژینال چیست؟

به‌طورکلی سونوگرافی، یک روش تشخیصی نسبتاً محبوب است که به متخصصان امکان می‌دهد تا انواع آسیب‌شناسی‌ها و بیماری‌ها را شناسایی کنند. سونوگرافی واژینال یک روش تشخیصی برای بررسی اندام‌های لگنی با استفاده از پروب اولتراسوند قرار داده شده در واژن است.

این سونوگرافی در مواقعی تجویز می‌شود که فرد مشکوک به پاتولوژی‌های زنان، بیماری‌های اورولوژی یا معاینه در دوران بارداری باشد؛ چراکه اطلاعات دقیق‌تری نسبت به سونوگرافی از طریق دیواره شکم را ارائه می‌دهد. البته لازم به ذکر است که لکه‌بینی بعد از سونوگرافی واژینال یکی از عوارض این مداخله می‌باشد. علاوه بر این، سونوگرافی واژینال اندام‌های لگن، گاهی تنها گزینه تشخیصی برای زنان دارای اضافه‌وزن است؛ زیرا برای افراد چاق، سونوگرافی استاندارد کاربردی ندارد.

علت خونریزی و لکه بینی بعد از سونوگرافی واژینال

لکه بینی بعد از سونوگرافی واژینال، می‌تواند با بیماری‌ها و شرایط مختلفی مرتبط باشد. یافتن علت خونریزی و درمان آن شاید از مهم‌ترین اقداماتی باشد که باید برای سلامت زنان در نظر گرفت؛ زیرا مستلزم توجه مداوم است.

به‌طورکلی می‌توان گفت سونوگرافی، رایج‌ترین نوع معاینه برای زنان می‌باشد و در برخی موارد، یک معاینه ساده ممکن است از بیماری‌های جدی‌تری جلوگیری کند. در ادامه به علت خونریزی و لکه‌بینی بعد از سونوگرافی واژینال می‌پردازیم:

1. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک: یک بیماری است که با تشکیل کیست در مکان‌هایی که قبلاً فولیکول‌ها قرار داشتند مشخص می‌شود.
2. نارسایی اولیه تخمدان: آزادسازی نامنظم تخمک‌ها توسط تخمدان‌ها و تولید کم هورمون‌های جنسی، با وجود سطوح بالای گنادوتروپین‌های در گردش باعث نارسایی تخمدان‌ها خواهد شد.
3. کم‌کاری تیروئید: کم‌کاری تیروئید نیز یکی دیگر از عوامل خونریزی می‌باشد.
4. پولیپ‌های آندومتر و دهانه رحم: نئوپلاسم‌های خوش‌خیمی هستند که بر روی غشای مخاطی کانال دهانه رحم یا بدنه رحم ایجاد می‌شوند و قادر به ایجاد عارضه می‌باشند.
5. هیپرپرولاکتینمی: وضعیتی است که با افزایش هورمون هیپوفیز پرولاکتین در خون مشخص می‌شود.
6. آدنومیوز: به معنای رشد سلول‌های بافت داخلی رحم است که مقاربت جنسی یا قاعدگی را با درد بیشتری همراه می‌کند.
7. لیومیوم: تومور غیر سرطانی که بیشتر در دیواره رحم دیده می‌شود.
8. سرطان بدنه یا دهانه رحم: نوعی سرطان که از دهانه رحم زنان شروع می‌شود.

آمادگی قبل از سونوگرافی برای پیشگیری از خونریزی

اگر اقدامات درمانی به سرعت و قبل از مداخله برای جلوگیری از خونریزی رحم انجام شود، نتایج بسیار مطلوبی خواهد داشت؛ البته آمادگی‌های خاصی برای انجام سونوگرافی واژینال لازم نیست. با این‌حال، شرایطی برای دقت و اثربخشی بیشتر وجود دارد:

• خالی بودن مثانه: اگر فقط می‌خواهید معاینه واژینال انجام دهید، بهتر است 1 تا 2 ساعت قبل، از مصرف مایعات خودداری گردد و اگر همزمان سونوگرافی از طریق شکم انجام شود، قبل از قرار دادن سنسور باید به دستشویی مراجعه کنید.
• رعایت رژیم غذایی: مصرف غذاهای نفاخ را به حداقل برسانید؛ زیرا افزایش مقدار گاز در روده‌ها می‌تواند عملکرد اندام‌ها را مختل کند؛ بنابراین بهتر است چند روز قبل از معاینه از رژیم غذایی خاصی پیروی کرده یا داروی توصیه شده توسط پزشک را مصرف بفرمایید.
• ثبت روز چرخه قاعدگی: این تقویم هنگام مراجعه به پزشک توضیح می‌دهد که چه زمانی برای معاینه اندام‌های لگن ایده‌آل است.

چرا خونریزی رحم خطرناک است؟

خونریزی غیرطبیعی رحم به عنوان یک آسیب و نشانه برای بیماری زمینه‌ای خطرناک است. از دست ‌دادن بیش از حد خون مزمن یا حاد، منجر به ایجاد کم‌خونی، شوک هموراژیک و در نهایت نارسایی چند عضوی می‌شود. همچنین خونریزی رحم نشان‌دهنده بیماری‌هایی است که نیاز به درمان فوری دارند؛ شامل فیبروم‌ها، فرایندهای بدخیم دهانه رحم یا واژن، مشکلات التهابی اندام‌های تولید مثل.

سایر عوارض سونوگرافی واژینال چیست؟

خونریزی، یک سیگنال هشداردهنده است که بیانگر اختلالات جدی در بدن زنان می‌باشد. اولین کاری که باید انجام دهید این است که با آمبولانس یا پزشک تماس بگیرید. همچنین باید از مصرف داروها بدون مشورت با پزشک خودداری کنید. خونریزی رحم نیاز به اقدامات درمانی دارد و در غیر این صورت، ممکن است عوارض زیر را به دنبال داشته باشد:

• کم‌خونی به دلیل از دست‌دادن خون به مدت طولانی: کاهش سطح هموگلوبین و یا گلبول‌های قرمز خون منجر به گرسنگی اکسیژن بافت‌ها شده و با سرگیجه همراه است. اگر خون قابل توجهی از دست بدهید، تنگی نفس، ضربان قلب سریع، غش یا درد قفسه سینه را تجربه خواهید کرد. درحالی‌که بدن تلاش می‌کند کم‌خونی را جبران کند، فشار قابل توجهی بر قلب شما وارد می‌شود و در صورت مبتلا بودن به بیماری قلبی عروقی می‌تواند خطرناک باشد.
• بروز عفونت و بیماری‌های همراه آن: ممکن است شرایطی پیش بیاید که متخصص فراموش کند حسگر را ضدعفونی کند؛ در این صورت عفونت از طریق واژن به خون وارد می‌شود و pH آن را قلیایی می‌کند. با توجه به میکروفلور واژن، میکروارگانیسم‌های فرصت‌طلب بر روی غشای مخاطی غالب می‌شوند. این روند با ظاهر شدن بوی نامطبوع از واژن و درد در قسمت پایین شکم همراه است.
• ناباروری: اگر عدم تعادل هورمونی باعث خونریزی غیرطبیعی رحم شده باشد، ممکن است موجب ناباروری شود.
• با خونریزی شدید در نتیجه شوک هیپوولمیک: یک وضعیت تهدیدکننده که ناشی از کاهش مقدار خون در گردش است که در صورت بی‌توجهی، منجر به افت شدید فشارخون و میزان اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها شده و در نتیجه باعث مرگ می‌شود.

با مراجعه منظم به متخصص زنان در صورت بروز علائم منفی می‌توان از عواقب خونریزی رحم جلوگیری کرد.

تشخیص و درمان خونریزی رحم

اگر جهت درمان خونریزی واژینال به پزشک مراجعه شود، پزشک متخصص از شما، برنامه تقویم چرخه قاعدگی، یعنی مدت‌زمان، فواصل بین دوره‌ها و منظم بودن آن‌ها را می‌پرسد. رو‌‌ش‌های معاینه احتمالی پزشک متخصص شامل موارد زیر است:

• آزمایش‌های سطح هموگلوبین خون که وجود یا عدم وجود فرایندهای التهابی یا عفونی و ارزیابی سیستم انعقادی تعیین می‌کند.
• سیتولوژی و بافت‌شناسی بیوپسی دهانه رحم برای بررسی تومورهای بدخیم انجام خواهد شد.
• کولپوسکوپی که معاینه واژن و دهانه رحم با استفاده از یک دستگاه نوری با بزرگ‌نمایی چندگانه انجام می‌گیرد و برای تشخیص و درمان ضروری است.
• در برخی موارد، سونوگرافی از اندام‌های لگنی انجام می‌پذیرد.
• CT و MRI اندام‌های دستگاه تناسلی، زمانی انجام می‌شود که سونوگرافی اطلاعات دقیقی به پزشک نمی‌دهد.
• هیستروسکوپی یک روش معاینه با استفاده از ابزار تلسکوپی با نور برای بررسی بصری رحم است.

نکته‌ای که باید به آن توجه کنید این است که در صورت خونریزی رحمی، به هیچ وجه نباید دوش بگیرید و به خصوص هیچ دارویی را بدون مشورت با پزشک مصرف نکنید. در دوران بارداری، خونریزی رحم منجر به سقط‌جنین می‌شود؛ بنابراین توصیه می‌شود در صورت بروز هرگونه ناراحتی، مراجعه به متخصص زنان و زایمان را به تعویق نیندازید.

روش انجام سونوگرافی واژینال چگونه است؟

برای انجام سونوگرافی واژینال، ابتدا بیمار لباس خود را از قسمت تحتانی بدن درآورده و روی کاناپه مخصوص زنان قرار می‌گیرد. پزشک تجهیزات را آماده کرده و حسگر را با دقت وارد واژن می‌کند که این حسگر مستطیلی شکل، مخصوص واژن بوده و با توجه به ویژگی‌های آناتومیکی اندام‌های تناسلی زنانه تنظیم گشته است.

این روش بسیار سریع، بدون درد و مؤثر است، البته شاید درد خیلی جزئی هنگام مداخله احساس کنید. سونوگرافی واژینال به متخصصان امکان می‌دهد اندام‌های تناسلی را با جزئیات و دقت بیشتری بررسی کرده و اختلالات احتمالی را در مراحل اولیه شناسایی نمایند. همچنین تمام داده‌ها روی مانیتور نمایش داده می‌شوند و برای سهولت نفوذ حسگر، آن را به ژل مخصوص، آغشته می‌کنند. این روش تا حد امکان ایمن و استریل است و پزشک می‌تواند بلافاصله پس از معاینه نتایج را ارائه ‌دهد.

چه کسانی نباید سونوگرافی واژینال انجام دهند؟

• افراد مبتلا به بیماری‌های التهابی: در صورت بیماری‌های التهابی حاد غشاهای مخاطی واژن یا دهانه رحم (تب‌خال تناسلی و غیره)، همراه با تورم بافتی و درد شدید بهتر است که از معاینه خودداری شود و یا تا زمان بهبودی به تعویق بیندازید.
• در صورت واکنش آلرژیک به لاتکس: بیمارانی که به لاتکس حساسیت دارند، ممکن است در هنگام استفاده از مبدل اولتراسوند واکنش آلرژیک نشان دهند زیرا این دستگاه‌ها معمولاً توسط غلاف‌های پلاستیکی یا لاتکسی پوشانده می‌شوند.
• تومورهای بدخیم دهانه رحم: به دلیل خطر بالای خونریزی باید از این کار اجتناب کرد.

سخن پایانی

تقریباً می‌توان بسیاری از زنان ترشح خونی یا لکه بینی بعد از سونوگرافی واژینال را تجربه کرده است. اگر این خونریزی‌ها، در طی دو یا چند دوره ظاهر شدند، باید با پزشک مشورت کنید. خون تازه (قرمز) یا لخته شده (تیره) ممکن است نشان‌دهنده آسیب جدی باشد؛ درصورتی‌ که این خونریزی همراه با درد و سایر علائم مشاهده شد حتما به متخصص مراجعه کنید.