هشدار کارشناسان: غذاهای فوق‌فرآوری‌شده بحران سلامت جهانی را تشدید می‌کنند

کارشناسان مصرف زیاد غذاهای فوق‌فرآوری‌شده را با افزایش خطر چاقی، دیابت، بیماری‌های قلبی، افسردگی و مرگ زودرس مرتبط می‌دانند.

افزایش مصرف غذاهای فوق‌فرآوری‌شده (UPF) مانند تنقلات بسته‌بندی‌شده، وعده‌های آماده و نوشیدنی‌های شیرین به‌گفته یک گزارش جدید، تهدیدی جدی برای سلامت عمومی است که در سراسر جهان به گسترش بیماری‌های مزمن دامن می‌زند و نابرابری‌های سلامت را عمیق‌تر می‌کند.

به گزارش مجله زیبایی سبز به نقل از یورونیوز، یک مجموعه پژوهشی بزرگ و تازه از سوی ۴۳ متخصص جهانی، قوی‌ترین شواهد تاکنون را گردآوری کرده که نشان می‌دهد رژیم‌های سرشار از غذاهای فوق‌فرآوری‌شده در حال جایگزین کردن وعده‌های سنتی، بدتر کردن وضعیت تغذیه و افزایش خطر چندین بیماری مزمن هستند.

یافته‌ها که در لنست منتشر شده، هشدار می‌دهد که غذاهای فوق‌فرآوری‌شده اغلب برای سهولت و سود طراحی می‌شوند، نه سلامت؛ و شرکت‌های سازنده آن‌ها با بازاریابی تهاجمی و نفوذ سیاسی، مانع از وضع مقررات می‌شوند.

غذاهای فوق‌فرآوری‌شده چه هستند؟

غذاهای فوق‌فرآوری‌شده با استفاده از مواد اولیه صنعتی ارزان، افزودنی‌های ظاهری و تکنیک‌های فرآوری سنگین ساخته می‌شوند که آن‌ها را بادوام، بسیار خوش‌خوراک و آسان برای زیاده‌روی در مصرف می‌کند.

نمونه‌های رایج عبارت‌اند از وعده‌های آماده سوپرمارکتی، پیتزاهای یخ‌زده، غلات صبحانه شیرین، بیسکویت، سوسیس، بستنی، ناگت مرغ، فیش فینگر و نودل فوری.

در کشورهایی مانند بریتانیا و ایالات متحده، اکنون بیش از نیمی از کالری روزانه فرد متوسط از غذاهای فوق‌فرآوری‌شده تامین می‌شود.

سایر کشورها نیز با سرعت در حال نزدیک شدن‌اند. طی ۳۰ سال گذشته، مصرف غذاهای فوق‌فرآوری‌شده در اسپانیا (از ۱۱ درصد به ۳۲ درصد) و چین (از ۴ درصد به ۱۹۰ درصد) سه برابر شده است.

چقدر برای سلامت مضرند؟

این تحلیل جدید بیش از ۱۰۰مطالعه بلندمدت درباره غذاهای فوق‌فرآوری‌شده و سلامت را گرد هم آورده است. ۹۲ مورد از آن‌ها نشان داده‌اند که مصرف بیشتر آنها با افزایش خطر یک یا چند وضعیت مزمن سلامت مرتبط است.

این‌ها شامل چاقی، دیابت نوع ۲، بیماری قلبی، افسردگی و افزایش خطر مرگ زودرس است. غذاهای فوق‌فرآوری‌شده همچنین با پرخوری، قند بیش از حد و چربی‌های ناسالم و سطوح پایین فیبر و پروتئین ارتباط دارند.

این پژوهش همچنین بر شواهد فزاینده‌ای تأکید می‌کند که نشان می‌دهد شیوه تولید و بسته‌بندی این غذاها می‌تواند مردم را در معرض طیفی از مواد بالقوه زیان‌بار قرار دهد.

تولید در دماهای بالا می‌تواند ترکیباتی مانند آکریلامید، فوران‌ها و چربی‌های ترانس صنعتی ایجاد کند؛ موادی که در پژوهش‌های دیگر با التهاب و خطر سرطان مرتبط دانسته شده‌اند.

و غذاهای فوق‌فرآوری‌شده اغلب در بسته‌بندی‌های بلندمدت عرضه می‌شوند که ممکن است «مختل‌کننده‌های غدد درون‌ریز» مانند فتالات‌ها، بیسفنول‌ها و PFAS «مواد شیمیایی همیشگی» را نشت دهد و در نتیجه بالقوه توانایی اختلال در هورمون‌های بدن را داشته باشد.

کارشناسان سلامت چه می‌گویند؟

ماتیلد توویه، اپیدمیولوژیست برجسته در مؤسسه ملی سلامت و پژوهش پزشکی فرانسه (Inserm)، گفت این پژوهش «ضرورت اقدام سیاستی» را توجیه می‌کند.

او یادآور شد که هرچند بحث در علوم تغذیه طبیعی است، نباید آن را با تلاش‌های صنعت برای تضعیف شواهد اشتباه گرفت.

«بدنه رو به رشد پژوهش‌ها نشان می‌دهد رژیم‌های سرشار از غذاهای فوق‌فرآوری‌شده به سلامت در سطح جهانی آسیب می‌زنند و ضرورت اقدام سیاستی را توجیه می‌کنند.» او گفت.

کامیلا کوروالان، متخصص سلامت عمومی اهل شیلی که به تدوین برخی از قوی‌ترین قوانین برچسب‌گذاری مواد غذایی در جهان شناخته می‌شود، استدلال کرد که دولت‌ها باید وارد عمل شوند.

«مقابله با این چالش مستلزم آن است که دولت‌ها دست‌به‌کار شوند و اقدامات سیاستی جسورانه و هماهنگ معرفی کنند؛ از گنجاندن نشانگرهای UPF در برچسب‌های جلوی بسته تا محدود کردن بازاریابی و اعمال مالیات بر این محصولات برای تأمین مالی دسترسی بیشتر به غذاهای مغذی و مقرون‌به‌صرفه.» او گفت.

اپیدمیولوژیست تغذیه، بری پاپکین، افزود که برچسب‌ها باید نشانه‌های فرآوری سنگین را برجسته کنند، نه فقط سطح قند یا چربی.

«ما خواستار آنیم که مواد تشکیل‌دهنده‌ای که نشانگر غذاهای فوق‌فرآوری‌شده هستند (مثلا رنگ‌ها، طعم‌دهنده‌ها و شیرین‌کننده‌ها) همراه با چربی اشباع، قند و نمکِ بیش‌ازحد در برچسب‌های جلوی بسته لحاظ شوند تا از جایگزینی‌های ناسالم مواد جلوگیری شود و تنظیم‌گری مؤثرتر امکان‌پذیر گردد.» او گفت.

این کارشناسان همچنین پیشنهاد می‌دهند غذاهای فوق‌فرآوری‌شده در بیمارستان‌ها و مدارس ممنوع شود، حضورشان روی قفسه‌های سوپرمارکت‌ها کاهش یابد و از مالیات بر برخی از آنها برای یارانه دادن به میوه، سبزی و مواد غذایی تازه برای خانوارهای کم‌درآمد استفاده شود.

«حفاظت از سود و مقاومت در برابر تنظیم‌گری مؤثر»

فراتر از پیامدهای منفی سلامت، این تحلیل درباره قدرت سیاسی تولیدکنندگان UPF هشدار می‌دهد؛ بخشی که در سراسر جهان سالانه نزدیک به ۲ تریلیون دلار (۱.۷ تریلیون یورو) درآمد دارد.

سیمون بارکرا، کارشناس برجسته مکزیکی در زمینه چاقی و دیابت، گفت افزایش غذاهای فوق‌فرآوری‌شده بیش از آنکه مسئله انتخاب فردی باشد، ناشی از فشار سیاسی است.

«شرکت‌های قدرتمند، نه انتخاب‌های افراد، پشت رشد جهانی غذاهای فوق‌فرآوری‌شده هستند.» او گفت.

او افزود که هرچند شرکت‌ها خود را شریک بهبود تغذیه معرفی می‌کنند، «اقدامات‌شان روایت دیگری را نشان می‌دهد؛ روایتی متمرکز بر حفاظت از سود و مقاومت در برابر تنظیم‌گری مؤثر».

پژوهشگران از راهبردهایی مشابه آنچه شرکت‌های دخانیات به کار برده‌اند سخن می‌گویند: لابی‌گری، جهت‌دهی به بحث‌های علمی، تأمین مالی گروه‌های ذی‌نفع و به تأخیر انداختن مقررات.

تذکری احتیاطی از سوی کارشناسان مستقل

با این حال، برخی کارشناسانی که در این مطالعه مشارکت نداشته‌اند هشدار می‌دهند که مرور سه‌گانه‌ای که به‌تازگی منتشر شده باید با احتیاط تلقی شود.

جردن بومونت، مدرس ارشد غذا و تغذیه در دانشگاه شفیلد هالم، استدلال کرد که مفهوم غذاهای فوق‌فرآوری‌شده و تأثیرشان بر سلامت «بسیار بحث‌برانگیز» است.

«شواهد قانع‌کننده و باکیفیتِ اندکی وجود دارد که نشان دهد غذاهای «فوق‌فرآوری‌شده» ذاتا ناسالم‌اند. در واقع نویسندگان این مقاله ادعاهای خود را بر شواهد نسبتا ضعیفی بنا کرده‌اند، مانند مطالعات مشاهده‌ای و مرورهای روایتی.»

«برای فهم آثار واقعی غذاهای «فوق‌فرآوری‌شده» بر سلامت، به شمار زیادی کارآزمایی بالینیِ بزرگ‌مقیاس، قوی و تصادفی‌سازی‌شدهِ کنترل‌شده نیاز داریم.» او گفت.

کوین مک‌کانوِی، استاد آمار کاربردی در دانشگاه آزاد، گفت که هرچند شواهد در برخی بخش‌ها قانع‌کننده است، «هنوز در آنچه تا کنون تثبیت شده، خلأهایی وجود دارد».

«پژوهش‌های بیشتر با استفاده از سنجش تغذیه‌ای بهتر ممکن است به نتایج متفاوتی منجر نشود؛ اما در واقع تا زمانی که پژوهش با سنجه‌های جدید انجام نشود، نمی‌دانیم چنین است یا نه.»