رژیم کتوژنیک تاثیرات مثبتی بر کاهش وزن و بهبود سلامت متابولیک دارد، اما بسیاری از افراد در روزهای ابتدایی شروع رژیم کتو با مجموعه‌ای از علائم ناخوشایند مواجه می‌شوند که به “آنفولانزای کتو” (Keto Flu) معروف است.

پاسخ سریع:
آنفولانزای کتوژنیک یک واکنش موقتی است که هنگام شروع رژیم کتوژنیک رخ می‌دهد. علائم آن شامل سردرد، خستگی، تهوع و درد عضلانی است. معمولاً طی چند روز تا چند هفته با تنظیم مصرف آب، الکترولیت‌ها و مصرف مواد مغذی رفع می‌شود.

اگر بتازگی رژیم کتوژنیک را شروع کردید و احساس ناخوشایندی دارید ممکن است دچار آنفولانزای کتو شده باشید. در ادامه این مقاله از مجله زوم لایف به بررسی علمی این آنفولانزای کتوژنیک، علل، علائم و راه‌های مدیریت آن پرداختیم.

آنفولانزای کتو چیست؟

آنفولانزای کتو یک اصطلاح غیررسمی است که برای توصیف مجموعه‌ای از علائم موقتی به کار می‌رود که برخی افراد در ابتدای رژیم کتوژنیک تجربه می‌کنند. این علائم معمولاً مشابه علائم آنفولانزای ویروسی (مانند خستگی و سردرد) هستند، اما برخلاف آنفولانزا واقعی، نتیجه عفونت نیست، بلکه به دلیل تغییرات متابولیکی در بدن رخ می‌دهد.

این وضعیت اغلب در چند روز تا یک هفته پس از کاهش شدید کربوهیدرات‌ها شروع می‌شود و با سازگاری بدن با حالت کتوز کاهش می‌یابد یا کاملاً از بین می‌رود.

دلایل ایجاد آنفولانزای کتو

آنفولانزای کتو نتیجه تغییرات ناگهانی در متابولیسم بدن است که با کاهش مصرف کربوهیدرات و ورود به حالت کتوز رخ می‌دهد. علل اصلی آن عبارتند از:

کاهش ذخایر گلیکوژن و دفع آب

کربوهیدرات‌ها در بدن به صورت گلیکوژن (Glycogen) در کبد و عضلات ذخیره می‌شوند و هر گرم گلیکوژن حدود ۳ تا ۴ گرم آب را نگه می‌دارد. با کاهش مصرف کربوهیدرات، ذخایر گلیکوژن تخلیه شده و آب همراه آن از طریق ادرار دفع می‌شود. این کاهش سریع آب می‌تواند به دهیدراسیون (Dehydration) و عدم تعادل الکترولیت‌ها منجر شود.

عدم تعادل الکترولیت‌ها

در رژیم کتو، سطح انسولین خون کاهش می‌یابد، زیرا انسولین با مصرف کربوهیدرات افزایش می‌یابد. کاهش انسولین باعث می‌شود کلیه‌ها سدیم بیشتری دفع کنند. همچنین، دفع آب اضافی، پتاسیم و منیزیم را نیز کاهش می‌دهد. این عدم تعادل الکترولیت‌ها مسئول بسیاری از علائم آنفولانزای کتو است.

تغییر منبع انرژی بدن

بدن انسان به طور معمول از گلوکز به عنوان منبع اصلی انرژی استفاده می‌کند. با قطع کربوهیدرات، بدن باید به تولید کتون‌ها از چربی‌ها روی بیاورد. این انتقال متابولیکی زمان‌بر است و تا زمانی که بدن به طور کامل به استفاده از کتون‌ها عادت کند، ممکن است احساس ضعف و خستگی ایجاد شود.

پاسخ سیستم عصبی

مغز که به گلوکز وابسته است، در ابتدا با کمبود قند مواجه می‌شود و تا زمانی که به استفاده از کتون‌ها سازگار شود، علائمی مانند مه مغزی (Brain Fog) یا سردرد بروز می‌کند.

علائم آنفولانزای کتو

علائم آنفولانزای کتو از فردی به فرد دیگر متفاوت است و شدت آن به عواملی مانند سن، سطح فعالیت بدنی و وضعیت سلامتی بستگی دارد. شایع‌ترین علائم عبارتند از:

• خستگی و ضعف عمومی: به دلیل کاهش انرژی در دسترس در مراحل اولیه کتوز.
• سردرد: ناشی از دهیدراسیون یا کمبود الکترولیت‌ها.
• مه مغزی: مشکل در تمرکز و وضوح ذهنی به دلیل کمبود گلوکز در مغز.
• تحریک‌پذیری و نوسانات خلقی: به دلیل تغییرات هورمونی و کاهش قند خون.
• گرفتگی عضلات: نتیجه کمبود پتاسیم و منیزیم.
• تهوع یا مشکلات گوارشی: به دلیل افزایش مصرف چربی و سازگاری دستگاه گوارش.
• خواب‌آلودگی یا بی‌خوابی: به دلیل تغییرات در متابولیسم و سطح انرژی.
• بوی بد دهان: ناشی از افزایش تولید کتون‌ها، به‌ویژه استون (Acetone).

این علائم معمولاً بین ۲ تا ۷ روز طول می‌کشند، اما در برخی افراد ممکن است تا چند هفته ادامه داشته باشند.

عوامل تشدیدکننده آنفولانزای کتو

• کاهش سریع کربوهیدرات: افرادی که به طور ناگهانی از رژیم پر کربوهیدرات به کتوژنیک تغییر می‌کنند، علائم شدیدتری تجربه می‌کنند.
• کمبود آب و الکترولیت‌ها: عدم توجه به هیدراتاسیون و مصرف املاح.
• فعالیت بدنی سنگین: ورزش شدید در روزهای اول می‌تواند بدن را تحت فشار بیشتری قرار دهد.
• کمبود خواب یا استرس: این عوامل می‌توانند سازگاری بدن را دشوارتر کنند.

راه‌های کنترل و کاهش علائم

خوشبختانه، آنفولانزای کتو قابل پیشگیری یا مدیریت است. در ادامه، راهکارهایی مبتنی بر شواهد علمی ارائه شده است:

مصرف آب کافی

روزانه حداقل ۲ تا ۳ لیتر آب بنوشید تا از دهیدراسیون جلوگیری شود. افزودن مقدار کمی نمک به آب (حدود نصف قاشق چای‌خوری در لیتر) می‌تواند سطح سدیم را جبران کند.

جبران الکترولیت‌ها

• سدیم: از نمک دریا یا غذاهای شور مانند زیتون استفاده کنید.
• پتاسیم: سبزیجات کم‌کربوهیدرات مثل اسفناج و آووکادو (در صورت دسترسی) منابع خوبی هستند.
• منیزیم: مصرف آجیل (مانند بادام) یا مکمل منیزیم (با مشورت پزشک) توصیه می‌شود.

کاهش تدریجی کربوهیدرات

به جای حذف ناگهانی، مصرف کربوهیدرات را طی چند روز از ۱۰۰ گرم به کمتر از ۲۰ گرم کاهش دهید تا بدن فرصت سازگاری پیدا کند.

افزایش مصرف چربی سالم

برای تأمین انرژی، از روغن زیتون، کره، روغن نارگیل و آجیل استفاده کنید تا احساس ضعف کاهش یابد.

استراحت کافی

در روزهای اول، فعالیت سنگین را محدود کنید و خواب کافی (۷-۸ ساعت) داشته باشید تا بدن فرصت بازسازی پیدا کند.

مصرف مکمل‌های کتونی (اختیاری)

مکمل‌های اگزوژنوس کتون (Exogenous Ketones) می‌توانند سطح کتون خون را افزایش دهند و انتقال به کتوز را تسهیل کنند، اما استفاده از آن‌ها باید با احتیاط و مشورت متخصص باشد.

چه زمانی باید نگران شد؟

در اکثر موارد، آنفولانزای کتو بی‌خطر است و خودبه‌خود برطرف می‌شود. با این حال، اگر علائم زیر شدید یا طولانی‌مدت شدند، به پزشک مراجعه کنید:

• ضربان قلب نامنظم یا تپش قلب شدید
• ضعف شدید یا سرگیجه مداوم
• مشکلات گوارشی شدید (مانند استفراغ مکرر)

این علائم ممکن است نشان‌دهنده عدم تعادل جدی الکترولیت‌ها یا مشکلات زمینه‌ای باشند.

نتیجه‌گیری

آنفولانزای کتو یک مرحله طبیعی در مسیر سازگاری بدن با رژیم کتوژنیک است که به دلیل تغییرات متابولیکی، کاهش آب و الکترولیت‌ها و انتقال منبع انرژی رخ می‌دهد. اگرچه این علائم ممکن است ناخوشایند باشند، اما موقتی هستند و با رعایت راهکارهایی مانند هیدراتاسیون کافی، جبران الکترولیت‌ها و صبوری قابل مدیریت‌اند.

درک علمی این پدیده و آمادگی برای آن می‌تواند تجربه‌ای موفق‌تر از رژیم کتوژنیک را برای افراد به ارمغان بیاورد. در نهایت، اگر قصد شروع رژیم کتوژنیک را دارید، توجه به نیازهای بدن و مشورت با متخصص تغذیه می‌تواند به شما در عبور از این مرحله کمک کند.

توجه: محتوای مجله زوم لایف، جایگزین نسخه پزشکان نیست. اگر مشکل پزشکی دارید، برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه کنید.