بر خلاف آن چیزی که تصور می‌کنیم، داروهای پیشگیری از بارداری در مواردی نادری می‌توانند خطر لخته شدن خون را در زنان افزایش دهند. این داروها که به اسم قرص‌های ترکیبی خوراکی شناخته می‌شوند، حاوی استروژن و پروژسترون هستند.

علاوه بر هورمون‌های جنسی، قرص‌ها عناصر دیگری مانند سیپروترون دارند که با تنظیم هورمون‌های جنسی دیگری مثل آندروژن، به تنظیم قاعدگی و درمان انواع اختلال هورمونی کمک می‌کنند. اما نباید فراموش کرد در معدود مواردی، مصرف این قرص‌ها خطر لخته شدن خون را بالا می برد.

داروهای ضد بارداری و خطر لخته شدن خون

از میان روش‌های متعددی که برای جلوگیری از بارداری استفاده می‌شوند، داروهایی وجود دارند که هورمونی‌های جنسی زنانه و حتی مردانه را متعادل می‌سازند. به این واسطه، پیشگیری از بارداری، تنظیم قاعدگی و رفع مشکلات هورمونی با کیفیت بهتری انجام می‌شوند. شاید بپرسید که چطور ممکن است قرص‌های حاوی هورمون‌های استروژن و پروژسترون باعث بروز آمبولی شوند.

در پاسخ باید بگوییم که کبد عوامل لخته کنندۀ خون و همچنین عوامل ضد لخته شدن خون را تولید می‌کند. هنگامی که خانم‌ها به دلایل مختلف سراغ داروهای ترکیبی هورمونی می‌روند، مسیر تنظیم قاعدگی با قرص (LD) یا سایر داروهای هورمونی پیشگیری از بارداری را طی می‌کنند. هورمون‌های استروژن و پروژسترون می‌توانند با تأثیر بر کبد، باعث افزایش عوامل لخته کنندۀ خون شوند.

آماری از خطر لخته شدن خون در زنان

نباید این موضوع را فراموش کرد که آمار انجمن‌های پزشکی باروری کشورهای مختلف اعلام کرده‌اند، از هر 10000 مصرف کنندۀ داروهای هورمونی ضد بارداری، 7 تا 10 نفر سالانه، دچار ترومبوز می‌شوند. در حالی که معمولاً 51 تا 123 خانم از هر 100.000 نفر، دچار آمبولی در عروق پاها، دست‌ها، ریه‌ها، قلب و مغز می‌شوند. آمبولی در این اندام‌ها باعث سکته مغزی، سکته قلبی، ایست تنفسی و گاهی مرگ افراد می‌شود.

حال به این موضوع نگاه کنید که مصرف قرص‌های ضد بارداری، احتمال وقوع ترومبوآمبولی را چند برابر افزایش می‌دهد. اگرچه، همچنان آمار خانم‌هایی که با مصرف داروهای ترکیبی خوراکی پیشگیری از بارداری، آمبولی می‌کنند، بسیار کم است، اما نباید اهمیت عوارض جانبی آمبولی را در زندگی نادیده گرفت.

قرص‌های پیشگیری از بارداری با خطر آمبولی+

قرص‌های ترکیبی جلوگیری از بارداری حاوی استروژن و استروژن (older progestogens) بیشتر از سایر داروهای هورمونی پیشگیری از حاملگی، لختۀ خون در عروق پا، دست، ریه، قلب و مغز به وجود می‌آورند. در ادامه چند دارو را معرفی می‌کنیم.

ال دی (LD)

قرص ال دی (LD) یکی از داروهای ضد بارداری ترکیبی پرکاربرد بوده که استروژن و پروژسترون آن از نوع اتینیل استرادیول و لوونورژسترول هستند. این دارو به تنظیم قاعدگی، پیشگیری از بارداری و تنظیم تعادل هورمون‌های جنسی در بدن کمک می‌کند. مصرف این دارو از چهل سالگی به بعد ممکن است عوارضی مانند اختلالات خونی داشته باشد. در ضمن احتمال لخته شدن خون نیز در مصرف کنندگان افزایش می‌یابد.

اچ دی (HD)

قرص ترکیبی ضد بارداری دیگری که متخصصان زنان می‌توانند تجویز کنند، قرص اچ دی (HD) است که استروژن و پروژسترونی از نوع اتینیل استرادیول و لوونورژسترول دارد. این دارو نسبت به ال دی، هورمون‌های استروژن و پروژسترون بیشتری دارد. اما در سنین بالای چهل سالگی، عوارض این دارو به صورت اختلالات خونی از جمله لخته شدن خون بروز خواهند کرد.

یاسمین (Yasmin)

داروی ترکیبی دیگری که با استروژن و پروژسترونی از نوع اتینیل استرادیول و دروسپیرنون در پیشگیری از بارداری نقش مهمی بازی می‌کند، یاسمین است. میزان پروژسترون این قرص 3 میلی گرم و بیشتر از پروژسترون ال دی و اچ دی است. این دارو هم که با اسم یاسمین 28 در بازار ایران شناخته می‌شود، در موارد نادر عوارضی مانند ترومبوز سیاهرگی، ریوی، قلبی و مغزی دارد. در نتیجه احتمال سکتۀ مغزی، سکتۀ قلبی یا ایست تنفسی را افزایش می‌دهد.

یاز (yaz)

یکی از قرص‌های ترکیبی ضد بارداری که جزء استروژنی و پروژسترونی آن به ترتیب از نوع اتینیل استرادیول و دروسپیرنون هستند، یاز نام دارد. میزان استروژن این دارو نسبت به یاسمین کمتر است. اما میزان پروژسترون هر دو یکسان است. این دارو نیز در فهرست قرص‌های ضد بارداری است که به میزان محدودی باعث ترومبوز می‌شود.

اوسلا (Ocella)

اوسلا نام قرص دیگری است که خانم‌ها برای پیشگیری از بارداری، تنظیم قاعدگی و رفع اختلالات هورمونی، با تجویز متخصص زنان مصرف می‌کنند. این قرص هم دارای هورمون‌های استروژن و پروژسترونی به ترتیب از اتینیل استرادیول و دروسپیرنون است. بررسی‌ها نشان داده که مصرف این قرص‌ هم خطر لخته شدن خون را بالا می‌برد.

سایر قرص‌های ضد بارداری با خطر ترومبوز

علاوه بر داروهایی که تاکنون معرفی کردیم، قرص‌های ترکیبی ضد بارداری دیگری هم وجود دارند که استروژن آنها از نوع اتینیل استرادیول و پروژسترون آنها از نوع دروسپیرنون است. این داروها با نام‌های زیر شناخته شده‌اند:

• بیاز (Beyaz)
• جیانوی (Gianvi)
• لورینا (Loryna)
• سافیرال (Safyral)
• سیدا (Syeda) 
• زارا (Zarah)

اهمیت استفاده از داروهای ترکیبی ضد بارداری

شاید این سؤال برای شما هم مطرح شده باشد، با وجود اینکه بعضی از داروهای ترکیبی ضد بارداری احتمال لخته شدن خون را افزایش می‌دهند، آیا مجاز به مصرف آن هستیم یا خیر؟ در پاسخ باید بگوییم که مصرف این داروها بر اساس عوامل مختلفی میزان احتمال ترومبوآمبولی را افزایش می‌دهند. برای مثال، سن، سابقۀ خانوادگی آمبولی، غلظت خون و سابقۀ خانم در ترومبوز، در مصرف داروهای ترکیبی پیشگیری از بارداری تأثیر دارند. 

متخصصان زنان و زایمان با آگاهی از پروندۀ پزشکی و سوابق خانوادگی خانم‌ها، بهترین و کم خطرترین داروها را تجویز می‌کنند. بنابراین، اگر مصرف داروها تحت نظر پزشک متخصص زنان باشد، احتمالا‌ً مشکلی پیش نمی‌آید.

داروهای مختلفی وجود دارند که ترکیبات استروژنی و پروژسترونی آنها نقش مهمی در پیشگیری از بارداری، تنظیم قاعدگی و رفع اختلالات هورمونی در سنین مختلف بازی می‌کنند. مصرف این قرص‌ها خطر لخته شدن خون را بالا می‌برد. به همین دلیل توصیه می‌کنیم مصرف آنها تحت نظر پزشک متخصص زنان انجام شود.

توجه: محتوای مجله زوم لایف، جایگزین نسخه پزشکان نیست. اگر مشکل پزشکی دارید، برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه کنید.