افسردگی زایمان چیست و چرا زنان بعد از زایمان دچار افسردگی می‌شوند؟ افسردگی بعد زایمان چه علائمی دارد و چطور می‌شود افسردگی پس از زایمان را تشخیص داد؟ درمان افسردگی بعد زایمان چیست؟ بعد از زایمان دچار استرس شده‌ام اما نمی‌دانم باید چه کار کنم؟ در این مطلب از زوم لایف به این سوالات پاسخ داده‌ایم، در ادامه بخوانید.

خواندن این مطلب برای چه کسانی مناسب است؟

برای خانم‌هایی که جدیداً زایمان کرده‌اند، خانم‌هایی که می‌خواهند زایمان کنند و یا خانواده خانم‌هایی که زایمان کرده‌اند و می‌خواهند اطلاعات بیشتری در مورد افسردگی بعد از زایمان کسب کنند. ما امیدواریم که این مطلب برای زنانی که افسردگی پس از زایمان داشته‌اند، و یا زنانی که فکر می‌کنند که ممکن است به افسردگی پس از زایمان مبتلا شده باشند، مفید باشد.

• زنان بارداری که نگران مبتلا شدن به افسردگی پس از زایمان هستند.
• همسران، خانواده و دوستان؛

درباره افسردگی بعد از زایمان

افسردگی پس از زایمان یک بیماری افسردگی است که از بین 100 خانم که صاحب نوزاد شده اند بر روی 10 تا 15 نفر آنها تاثیر می‌گذارد.  افسردگی پس از زایمان (PPD) یکی از انواع افسردگی‌هایی است که پس از زایمان نوزاد بر برخی از خانم‌ها تاثیر می‌گذارد. علائم آن مشابه به علائم افسردگی در زمان های دیگر است. از شایع‌ترین علائم افسردگی زایمان می‌تواند به: ناراحتی، تغییر در الگوی خواب و غذا، انرژی کم، اضطراب و زود رنجی اشاره کرد. معمولاً افسردگی زایمان حدوداً 4 تا 6 هفته پس از زایمان بروز می‌کند، اما ممکن است بروز این نوع افسردگی چند ماه بعد از زایمان خود را نشان دهد که برای تشخیص آن باید با علائم این افسردگی آشنا باشید. در ادامه درباره علائم، تشخیص و درمان افسردگی بعد از زایمان بیشتر بخوانید.

مشخص نیست که افسردگی پس از زایمان به چه دلیل رخ می‌دهد. هرچند افسردگی زایمان به این معنا نیست که نوزاد تازه متولد شده‌تان را دوست ندارید، زیرا برخی از مادران ازاین موضوع می‌ترسند. این افسردگی نوعی اختلال روانی است که می‌توان آن را با کمک گروه‌های حمایتی، مشاوره و گاهی اوقات مصرف دارو به خوبی درمان کرد.

این نوع افسردگی فقط بر مادران تاثیر نمی‌گذارد. در تحقیقی مشخص شده است که حدود 10% از مردانی که به تازگی پدر شده‌اند نیز افسردگی پس از زایمان یا پیش از زایمان را تجربه می‌کنند. بیشترین میزان آن حدود 3 تا 6 ماه پس از تولد نوزاد رخ می‌دهد.

علائم افسردگی بعد از زایمان

افسردگی زایمان (PPD) نوعی از افسردگی است که دقیقاً پس از تولد نوزاد رخ می‌دهد و می‌تواند به شیوه‌های مختلفی بر والدین تاثیر بگذارد. در این‌جا چند نشانه‌ی رایج این افسردگی ذکر شده است:

• احساس نا امیدی یا زندانی بودن یا اینکه مقابله با آن غیرممکن است.
• خلق و خوی بد که بیش از یک هفته طول بکشد.
• احساس پذیرفته نشدن؛
• گریه‌ی زیاد؛
• احساس گناه؛
• زود رنجی مکرر؛
• سردرد، معده درد و تاری دید؛
• فقدان اشتها؛
• فقدان تمایل جنسی؛
• وحشت‌زدگی؛
• خستگی مداوم؛
• مشکل در تمرکز؛
• کاهش انگیزه؛
• مشکل بی‌خوابی؛
• بی‌علاقگی به خود؛
• احساس بی‌کفایتی؛
• بی علاقگی بی دلیل نسبت به نوزاد؛
• فقدان اشتیاق برای دیدن دوستان؛

هرکسی که علائم افسردگی بعد از زایمان را دارد، برای کنترل و درمان آن باید سریعاً به پزشکش مراجعه کند.

افسردگی پس از زایمان مشابه ناراحتی پس از زایمان (Baby Blues) نیست که ممکن است چند روز بر والدین تاثیر بگذارد. هرچند اگر به دلیل حوصله نداشتن اصلاً نتوانید به زندگی روزمره‌تان برگردید، نشانه‌ی افسردگی بلند مدت‌تر خواهد بود. بسیاری از افرادی که به افسردگی پس از زایمان مبتلا هستند، احساسشان را به دیگران نمی‌گویند. همسر، خانواده و دوستانی که می‌توانند علائم آن را در مراحل اولیه تشخیص دهند، باید آن‌ها را تشویق کنند تا هرچه زودتر از یک پزشک کمک بگیرند.

ممکن است برخی از افرادی که به افسردگی زایمان مبتلا هستند، افکاری درباره‌ی آسیب رساندن به فرزندشان داشته باشند یا حتی درباره‌ی خودکشی یا آسیب رساندن به خودشان فکر کنند. در اکثر مواقع هیچ آسیبی به نوزادان و والدین نمی‌رسد، اما داشتن این افکار، ترسناک و مضطرب کننده هستند.

علل بروز افسردگی پس از زایمان چیست؟

افسردگی پس از زایمان می‌تواند در نتیجه‌ی عوامل متعددی بروز کند. هرچند، دلایل دقیق آن هنوز مشخص نشده‌اند. افسردگی معمولاً به دلیل رویدادهای استرس‌زا یا احساسی، یک تغییر بیولوژیکی که موجب عدم تعادل مواد شیمیایی مغز می‌شود یا هردوی این موارد به وجود می‌آید.

عوامل زیر می‌توانند موجب بروز افسردگی بعد زایمان شوند:

• تغییرات جسمی بارداری؛
• نگرانی بیش از حد درباره‌ی نوزاد و مسئولیت‌های مادر یا پدر بودن؛
• زایمان پیچیده یا دشوار؛
• فقدان حمایت خانواده؛
• نگرانی درباره‌ی روابط؛
• مشکلات مالی؛
• تنهایی، نداشتن دوستان صمیمی یا خانواده؛
• سابقه‌ی مشکلات روانی؛
• نتایج سلامتی زایمان، مانند بی‌اختیاری ادرار، کم خونی، تغییرات فشار خون و تغییر سوخت و ساز بدن؛
• تغییرات هورمونی بدن پس از زایمان به دلیل افت ناگهانی و شدید میزان استروژن و پروژسترون
• تغییر چرخه‌ی خواب؛

مشکل در شیردهی نیز می‌تواند با بروز این افسردگی مرتبط باشد. طبق تحقیقی که در دانشگاه کارولینای شمالی در Chapel Hill انجام گرفت، احتمال ابتلا به افسردگی زایمان تا دو ماه بعد در مادرانی که تا دو هفته پس از زایمان با مشکلاتی در شیردهی مواجه هستند، بیشتر است. احتمال بیشتری دارد افرادی که سابقه‌ی خانوادگی در افسردگی دارند، به افسردگی پس از زایمان دچار شوند. هرچند هیچ کس دلیل آن را نمی‌داند. همچنین ابتلا به اختلال دوقطبی نیز می‌تواند احتمال ابتلا به افسردگی زایمان را در مقایسه با دیگران افزایش دهد.

تشخیص افسردگی زایمان

ممکن است پزشک برای تشخیص ناراحتی پس از زایمان از فرد مشکوک به افسردگی زایمان بخواهد پرسشنامه‌ی تشخیص افسردگی را پر کند. اغلب دکتر از آن‌ها می‌پرسد که آیا درماه گذشته احساس بی‌حوصلگی، افسردگی یا ناامیدی داشته‌اند یا خیر. هم‌چنین از آن‌ها می‌پرسند که آیا پدر و مادر هنوز هم از فعالیت‌هایی که خوشحالشان می‌کردند، لذت می‌برند یا خیر.

به علاوه ممکن است پزشک سوالات زیر را بپرسد:

• مشکل در خوابیدن؛
• مشکل در تصمیم گیری و تمرکز؛
• مشکلات مربوط به اعتماد به نفس؛
• تغییر در اشتها؛
• اضطراب؛
• خستگی، بی‌حوصلگی یا بی‌میلی برای انجام هر فعالیتی؛
• احساس گناه؛
• انتقاد از خود؛
• افکار مربوط به خودکشی؛

اگر کسی به سه پرسش بالا جواب “بله” بدهد، احتمالاً افسردگی زایمان خفیف دارد. اینطور فردی هنوز می‌تواند فعالیت‌های روزمره را انجام دهد. جواب‌های مثبت بیشتر نشان دهنده‌ی افسردگی شدیدتر است. اگر مادر به سوال “آسیب رساندن به خودش یا نوزاد” جواب مثبت بدهد، معمولاً تشخیص پزشک افسردگی بعد از زایمان شدید خواهد بود.

ممکن است برخی از مادرانی که همسر یا خانواده‌ای ندارند که از آن‌ها کمک بگیرند، نخواهند به این سوالات پاسخ بدهند؛ زیرا می‌ترسند که تشخیص پزشک، افسردگی پس از زایمان باشد و نوزادشان را از آن‌ها بگیرند. احتمال کمی وجود دارد که این اتفاق رخ دهد. نوزاد را فقط در مواقع حاد از از مادر می‌گیرند. حتی در مواقع بسیار شدید که پدر یا مادر باید در کلینیک سلامت روانی بستری شوند، نوزاد نیز همراهشان خواهد بود. اگر پدر یا مادر افسردگی شدید داشته و اصلاً نمی‌تواند هیچ کاری انجام دهد، به کمک همه جانبه‌ی یک تیم سلامت روانی نیاز خواهد داشت.

ممکن است پزشک چند آزمایش تجویز کند، مانند آزمایش خون برای تشخیص اینکه آیا مشکلات هورمونی وجود دارند یا خیر؛ مانند مشکلاتی که به دلیل کم خونی یا کم کاری غده تیروئید به وجود می‌آیند.

درمان افسردگی بعد از زایمان

والدینی که احساس می‌کند علائم افسردگی پس از زایمان را دارند، باید با پزشکشان مشورت کنند. البته ممکن است بهبود آن چندین ماه طول کشیده و در مواقع شدید بیشتر طول بکشد، اما این افسردگی قابل درمان است. مهم‌ترین مرحله‌ی درمان افسردگی بعد از زایمان، این است که مشکل را بپذیرید. حمایت خانواده، همسر و دوستان نزدیک تاثیر زیادی بر بهبود سریع خواهد داشت.

بهتر است فردی که به افسردگی زایمان مبتلاست، به جای سرکوب احساساتش، آن‌ها را برای افراد قابل اعتماد بازگو کند. ممکن است همسر یا دیگر نزدیکان احساس کنند که فرد آن‌ها را از خود می‌راند که این موضوع می‌تواند موجب مشکل در روابط شده و افسردگی را تشدید کند. گروه‌های حمایتی نیز تاثیر بسزایی دارند. این گروه‌ها نه تنها فرد را راهنمایی می‌کنند، بلکه امکان دسترسی به والدین دیگر با مشکلات، نگرانی‌ها و علائم مشابه را فراهم می‌کنند. این کار می‌تواند احساس تنهایی را کاهش دهد.

درمان دارویی افسردگی بعد از زایمان

ممکن است پزشک داروی ضد افسردگی را در شرایط حاد تجویز کند. این داروها به تنظیم مواد شیمیایی در مغز که بر خلق و خو تاثیر می‌گذارند، کمک می‌کند. داروهای ضد افسردگی می‌توانند به بهبود بی‌حوصلگی، نا امیدی، احساس ناتوانی در انجام کارها، تمرکز و بی‌خوابی کمک کنند. این داروها به کنار آمدن با شرایط جدید و پیوند با نوزاد کمک می‌کنند، اما ممکن است چند هفته طول بکشد تا تاثیرگذار باشند.

عیب این داروها این است که مواد شیمیایی ضد افسردگی می‌توانند با شیردهی به نوزاد منتقل شوند و ریسک بروز مشکلات در بلند مدت وجود دارد. طبق برخی از تحقیقات محدود، احتمالاً داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای، مانند ایمیپرامین (Imipramine) و نورتریپتیلین (Nortriptyline) بی‌خطرترین داروهایی هستند که می‌توان در زمان شیردهی از آن‌ها استفاده کرد.

تری کلرواستیک اسیدها (TCA) برای افرادی که سابقه‌ی بیماری قلبی، صرع یا افسردگی شدید همراه با افکار مربوط به خودکشی داشته‌اند، مناسب نیست. ممکن است برای افرادی که نمی‌توانند TCAها را مصرف کنند، بازدارنده‌های بازجذب سروتونین (SSRI) مانند پاروکستین (Paroxetine) یا سِرترالین (Sertraline) تجویز شود که در نهایت، کمترین مقادیر آن‌ها وارد شیر مادر می‌شود.

مادری که به افسردگی پس از زایمان مبتلاست، باید درباره‌ی گزینه‌های شیردهی با پزشکش مشورت کند تا بهترین درمان که مصرف داروهای ضد افسردگی‌است، برای او و نوزادش خطری به همراه نداشته باشد. ممکن است در شرایط پسیکوز پس از زایمان که مادر توهم، افکار مربوط به خودشکی و رفتار غیر منطقی را تجربه می‌کند، داروهای آرام بخش تجویز شوند. هرچند در این مواقع، داروها را باید به مدت کوتاهی مصرف کرد.

عوارض جانبی آن‌ها عبارتند از:

• عدم تعادل؛
• فراموشی؛
• سرگیجه؛
• خواب آلودگی؛
• حالت سردرگمی؛

درمان افسردگی بعد از زایمان به کمک روانشناسی

درمان شناختی رفتاری (CBT) یکی از گزینه‌های درمان افسردگی پس از زایمان است. تحقیقات نشان می‌دهند که CBT در درمان افسردگی زایمان خفیف موثر است. هم‌چنین این درمان فقط برای برخی از افراد موثر است. درمان شناختی رفتاری بر این اساس است که افکار می‌توانند موجب بروز افسردگی شوند. به فرد آموزش داده می‌شود که چگونه رابطه‌ی میان افکار و حالت ذهنی‌اش را کنترل کند. هدف این کار، تغییر الگوهای فکری است تا این الگوها مثبت‌تر شوند.

صحبت با افرادی که به افسردگی شدید دچار بوده و انگیزه‌ی پایینی دارند، تاثیر زیادی نخواهد داشت. اکثر تحقیقات تایید کرده‌اند که بهترین نتایج، مربوط به ترکیبی از روانشناسی و مصرف دارو است.

درمان افسردگی زایمان با شوک الکتریکی

اگر علائم افسردگی زایمان آنقدر شدید هستند که با درمان‌های دارویی و روانشناسی بهبود نمی‌یابند، ممکن است به درمان با شوک الکتریکی (ECT) نیاز باشد. هرچند این درمان زمانی تجویز می‌شود که گزینه‌های دیگر مانند مصرف دارو موفقیت‌آمیز نباشند.

این درمان با بیهوشی و استفاده از شل کننده‌‌های عضلات همراه است. ECT معمولاً در شرایط افسردگی زایمان شدید بسیار اثربخش است. هرچند ممکن است اثر آن کوتاه مدت باشد. عوارض جانبی این روش درمانی، عبارتند از سردرد و فراموشی که معمولاً و نه همیشه، کوتاه مدت هستند.

درمان افسردگی پس از زایمان شدید

ممکن است فردی که افسردگی زایمان شدید دارد به گروهی از متخصصان شامل روانپزشک، روانشناس، کار درمانی و پرستاران متخصص ارجاع داده شود. اگر پزشکان احساس کنند که فرد در خطر آسیب به خود یا نوزاد است، ممکن است او را در کلینیک سلامت روانی بستری کنند. در برخی مواقع، همسر یا اعضای خانواده باید در زمان درمان افسردگی زایمان شدید، از نوزاد نگهداری کنند.

جلوگیری از بروز افسردگی پس از زایمان

هرچه پزشک پیش و حین بارداری درباره‌ی سوابق پزشکی و خانوادگی فرد اطلاعات بیشتری داشته باشد، احتمال جلوگیری از بروز افسردگی پس از زایمان بالاتر خواهد بود. برای جلوگیری از بروز افسردگی زایمان، نیاز است که تغییراتی در سبک زندگی داده شود و ممکن است تغییرات زیر سودمند باشند:

• پیروی از یک رژیم غذایی سالم و متعادل؛
• مرتباً غذا بخورید تا سطح قند خونتان تنظیم باشد.
• هر شب 7 تا 8 ساعت خواب باکیفیت داشته باشید.
• برای کاهش استرس، لیست کارهایی که باید انجام دهید را تهیه کرده و منظم باشید.
• با دوستان صمیمی، همسر و اعضای خانواده درباره‌ی احساسات و نگرانی‌‌هایتان صحبت کنید.

آمار مبتلایان به افسردگی بعد از زایمان

محققانی از بیمارستان نورت وسترن (Northwestern) در مجله‌ی روانپزشکی JAMA گزارش کردند که تقریباً 1 نفر از 7 نفر دچار افسردگی پس از زایمان می‌شود. آن‌ها در تحقیقشان که شامل 10 هزار مادر بود، دریافتند که نزدیک به 22% از این مادران پس از 12 ماه بعد از زایمان، دچار افسردگی شده بودند.

هم‌چنین با انجام این تحقیق مشخص شده که:

• بیش از 19% از زنانی که برای افسردگی تحت نظر بودند، به آسیب رساندن به خودشان فکر کرده بودند.
• تعداد زیادی از مادرانی که دچار افسردگی پس از زایمان بودند، در گذشته نیز دچار نوع دیگری از افسردگی یا اختلال اضطراب بودند.

در یک تحقیق کانادایی مشخص شد که افسردگی پس از زایمان در مناطق شهری رایج‌تر است. احتمال ابتلا به افسردگی زایمان در میان زنانی که در مناطق شهری زندگی می‌کردند، 10% بود؛ در حالیکه این عدد برای زنانی که در مناطق روستایی زندگی می‌کردند، 6% بود.

کمک به افراد مبتلا به افسردگی زایمان

کمک و درمانی که شما احتیاج دارید بستگی به شدت افسردگی پس از زایمان شما دارد. پزشک و مراقب بهداشت‌تان به شما کمک می‌کنند که تصمیم بگیرید که به چه نوع کمکی احتیاج دارید. برای افسردگی زایمان خفیف ممکن است شما از گفتار درمانی نیاز داشته باشید. برای افسردگی‌های شدیدتر، ممکن است که به دارو، همراه و یا بدون گفتار درمانی نیاز باشد. تنها تعداد معدودی از زنان برای درمان افسردگی پس از زایمان نیاز دارند که به بیمارستان بروند. در این مورد، شما باید معمولا، به همراه کودک خود در بخش مخصوص مادرو کودک بستری شوید.

سخن پایانی

هرگز برای کمک خواستن دیر نیست. شما می‌توانید بهتر شوید، حتی اگر شما برای مدت طولانی دچار افسردگی بعد از زایمان شده‌اید. کمکی که شما نیاز دارید بستگی به شدت بیماری شما دارد. افسردگی پس از زایمان خفیف را می‌توان با افزایش حمایت ازطرف خانواده و دوستان درمان کرد. اگر شما احساس ناخوشی بیشتری دارید در نتیجه به کمک پزشک خود نیاز خواهید داشت. اگر افسردگی پس از زایمان شما خیلی شدید است، ممکن است که شما به مراقبت و درمان خدمات بهداشت روانی نیاز داشته باشید.

توجه: محتوای مجله زوم لایف، جایگزین نسخه پزشکان نیست. اگر مشکل پزشکی دارید، برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه کنید.