سردرد یک عارضه شایع است و تقریباً 70 درصد انسان‌ها حداقل یکبار در طول زندگی سردرد را تجربه کرده‌اند. سردرد انواع مختلفی دارد به همین دلیل ممکن است خفیف و یا همراه با درد شدید باشد. البته انواع سردرد بسته به عامل ایجاد کننده آن متفاوت است که در این مطلب درباره هرکدام توضیح داده‌ایم. در ادامه با زوم لایف همراه باشید.

چه عواملی می‌تواند منجر به سردرد شود؟

سردرد می‌تواند عوامل مختلفی داشته باشد. دلایل اصلی شامل استرس، رژیم غذایی ضعیف، و وضع اندامی است. رژیم غذایی ضعیف به مشکلات عروقی مانند فشار خون بالا، التهاب، و سطوح بالای سم منجر می‌شود، و استرس و وضع اندامی می‌توانند در شکل گیری سفتی عضلات و میزان زیاد تنش موثر باشند که می‌تواند محرک ایجاد سردرد باشد.

شایع‌ترین دلایل بروز سردرد عبارتند از:

• استرس، افسردگی و اضطراب؛
• سابقه میگرن؛
• فشارخون بالا؛
• آسیب‌های جسمی؛
• عوامل محیطی مانند آب‌و‌هوا.

چند نوع سردرد وجود دارد؟

طبق یافته‌های پزشکان و متخصصان انواع مختلفی از سردرد وجود دارد. شناخت انواع سردرد می‌تواند راه درمان را نیز ساده‌تر کند.

شایع‌ترین سردردهای اولیه:

• سردردهای تنشی؛
• سردردهای خوشه‌ای؛
• سردردهای میگرنی.

شایع‌ترین سردردهای ثانویه:

• سردردهای سینوسی یا حساسیت؛
• سردردهای هورمونی؛
• سردردهای ناشی از مصرف کافئین یا صبحگاهی؛
• سردردهای حرکتی؛
• سردردهای فشار خون؛
• سردردهای برگشتی؛
• سردردهای پس از یک سانحه.

سردردهای اولیه و علائم آن‌ها

سردردهای اولیه، سردردهایی هستند که هیچ ارتباطی با بیماری‌های زمینه‌ای دیگر ندارند. این سردردها در واقع در اثر فرآیندهای مغزی بوجود می‌آیند. به عبارت بهتر، دلیل این نوع سردردها در خود سر نهفته است. این سردردها می‌توانند اپیزودیک یا مزمن باشند:

• سردردهای اپیزودیک: ممکن است هر چند وقت یکبار یا حتی فقط یک بار برای شما اتفاق بیفتد. سردردهای اپیزودیک می‌توانند نیم ساعت تا چند ساعت ادامه داشته باشند.
• سردردهای مزمن: خیلی دردناکتر از سایر سردردها هستند. آنها بیشتر روزهای ماه خارج از ماه برای شما رخ می‌دهند و این نوع سردردها می‌توانند روزها به طور همزمان ادامه داشته باشند.

متداول‌ترین سردردهای اولیه، خوشه‌ای و تنشی است. علاوه بر این، در برخی موارد سردرد ایجاد شده می‌تواند به‌دلیل استفاده بیش از حد از داروی مسکن باشد که به این نوع سردرد اولیه گفته می‌شود. در ادامه با انواع سردردهای اولیه آشنا شوید:

1. سردردهای تنشی (Tension headaches)

اگر شما دچار سردرد تنشی هستید ممکن است در تمام سر احساس سستی و کسل کننده داشته باشید. این نوع سردرد هم دارای علائم دیگری می‌باشد مانند حساسیت در اطراف عضلات گردن، پیشانی، پوست سر یا شانه شما وجود دارد. هر کس می‌تواند سردرد تنشی داشته باشد، و اغلب آنها ناشی از استرس هستند.

یک ضد درد (OTC) برای تسکین علائم گاه‌به‌گاه شما ممکن است کافی باشد. برخی از ضد دردها شامل داروهای زیر هستند:

• آسپرین؛
• ایبوپروفن (Advil)؛
• ناپروکسن (Aleve)؛
• استامینوفن و کافئین، اکسیدرین میگرنی.

2. سردردهای خوشه‌ای (Cluster headaches)

سردردهای خوشه‌ای با سوزش شدید و دردی مانند سوراخ شدن سر مشخص می‌شود. آنها به طور هم زمان یا در پشت یا یک چشم یا یک طرف صورت رخ می‌دهند. گاهی اوقات تورم، قرمزی، گرگرفتگی و تعریق ممکن است در طرفی که تحت تأثیر سردرد است ایجاد شود. احتقان بینی و پارگی چشم نیز اغلب در همان طرف سردرد اتفاق می‌افتد.

این سردردها در یک سری اتفاق می‌افتند. هر سردرد در هر فردی می‌تواند از ۱۵ دقیقه تا سه ساعت طول بکشد. اکثر افراد روزانه یک تا چهار سردرد، معمولاً تقریباً در همان زمان هر روز، در طی یک خوشه تجربه می‌کنند. پس از برطرف شدن سردرد نوع دیگر سردرد به زودی به دنبال آن می‌آید.

یک سری سردردهای خوشه‌ای می‌توانند روزانه ماه‌ها به طور همزمان باشند. در ماه‌های بین خوشه‌ها، افراد عاری از علامت هستند. سردردهای خوشه‌ای در بهار و پاییز شایع‌تر هستند. آنها همچنین در مردان سه برابر بیشتر از زنان دیده می‌شوند.

پزشکان مطمئن نیستند که چه عواملی باعث سردردهای خوشه‌ای می‌شود، اما آنها روش های موثری برای درمان علائم می‌دانند. پزشک برای تسکین درد، اکسیژن درمانی، سوماتریپتان (Imitrex) یا بی حسی موضعی (لیدوکائین) را توصیه کند.
بعد از تشخیص نوع سردرد، پزشک شما برای تهیه یک برنامه پیشگیری با شما همکاری خواهد کرد. مصرف کورتیکواستروئیدها، ملاتونین، توپیرامات (Topamax) و مسدود کننده‌های کانال کلسیم باعث بهبودی سردردهای خوشه‌ای شما را در یک دوره شوند.

3. میگرن (Migraine)

درد میگرن یک ضربان شدید از عمق درون سر شماست. این درد می‌تواند روزها ادامه داشته باشد. سردرد توانایی شما در انجام کارهای روزمره را به میزان قابل توجهی محدود می‌کند. از ویژگی‌های میگرن این است که بسیار تکان دهنده می‌باشد و معمولاً یک طرفه است. افراد مبتلا به سردردهای میگرنی اغلب نسبت به نور و صدا حساس هستند. حالت تهوع و استفراغ نیز معمولاً در افراد مبتلا به میگرن رخ می‌دهد.

یکی دیگر از شرایط بیماری میگرن این است که اختلالات بینایی در افراد به وجود می‌آید. حدوداً از هر ۵ نفر قبل از شروع سردرد این علائم را تجربه می‌کنند. این اختلالات بینایی بعنوان هاله شناخته می‌شوند موارد زیر هستند:

• چراغ چشمک زن؛
• چراغ‌های لرزان؛
• خطوط زیگزاگ؛
• ستاره‌ها؛
• نقاط کور.

یکی دیگر از علائم میگرن همچنین می‌تواند شامل سوزن زدن در یک طرف صورت و یا در یک بازو و مشکل داشتن در صحبت باشد. با این حال، علائم سکته مغزی نیز می‌تواند از میگرن تقلید کند، بنابراین اگر هر یک از این علائم برای شما جدید است، باید سریع به فوریت‌های پزشکی مراجعه کنید.

برخی از عوامل محیطی مانند اختلال در خواب، کم آبی، وعده‌های غذایی پرشده، برخی از مواد غذایی، نوسانات هورمون‌ها و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی از عوامل محرک میگرن هستند.

داروهای مفیدی که برای پیشگیری از میگرن استفاده می‌شود شامل موارد زیر می‌باشند:

• پروپرانولول (ایندورال)؛
• متوپرولول (توپرول)؛
• توپیرامات (توپاماکس)؛
• آمیتریپتیلین.

3 تمرین یوگاه برای تسکین درد میگرن را در ویدئوی زیر ببینید:

سردردهای ثانویه و علائم آن‌ها

این نوع سردردها نشانه‌ای از مشکلی در بدن است. علت ایجاد سردردهای ثانویه می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• بارداری؛
• شرایط سیستمیک مانند عفونت؛
• کم کاری تیروئید؛
• التهاب سلولی؛
• سکته؛
• تومور مغزی.

اگر اینگونه سردرد ثانویه به‌صورت مزمن و پایدار باشد و با استفاده از هیچ مسکنی بهبود نیابد، باید آن را جدی بگیرید و به‌دنبال درمانی مناسب توسط متخصص درد باشید. با مراجعه به کلینیک درد می‌توانید سردرد خود را با استفاده از بهترین روش‌ها، درمان کنید. در ادامه با انواع سردردهای ثانویه آشنا شوید:

4. سردردهای آلرژی یا سینوسی (Allergy or sinus headaches)

سردردهای میگرنی معمولاً به عنوان سردردهای سینوسی تشخیص داده می‌شوند. در واقع تا ۹۰ درصد از “سردردهای سینوسی” در واقع میگرن هستند. افرادی که به آلرژی مزمن فصلی یا سینوزیت مبتلا می‌باشند، مستعد ابتلا به این نوع سردردها هستند.
سردردهای سینوس با نازک شدن مخاطی که ایجاد می‌شود درمان می‌شود و باعث فشار سینوس می‌شود. اسپری‌های استروئیدی بینی، مهار کننده‌های OTC مانند فنیل افرین (سودافید PE) یا آنتی هیستامین‌هایی مانند ستیریزین (Zyrtec D آلرژی + احتقان) ممکن است در این امر به شما کمک کنند.

سردرد سینوسی همچنین می‌تواند نشانه عفونت سینوس باشد. در این موارد، پزشک ممکن است برای پاک کردن عفونت و تسکین سردرد و سایر علائم، آنتی بیوتیک تجویز کند.

۵. سردردهای هورمونی (Hormone headaches)

خانم‌ها معمولاً سردردهای هورمونی را تجربه می‌کنند این نوع سردرد با نوسانات هورمونی مرتبط است. قاعدگی، قرص‌های ضد بارداری و بارداری همگی بر میزان استروژن شما تأثیر می‌گذارند که می‌تواند باعث سردرد شود. آن سردردهایی که به طور خاص با چرخه قاعدگی مرتبط هستند به عنوان میگرن قاعدگی نیز شناخته می‌شوند. این موارد درست قبل، حین یا درست بعد از قاعدگی و همچنین هنگام تخمک‌گذاری اتفاق بیفتد.

داروهای ضد درد OTC مانند ناپروکسن (Aleve) یا داروهای تجویزی مانند (frovatripan (Frova می‌توانند برای کنترل درد این نوع سردرد مفید باشند.

تخمین زده می‌شود که حدود ۶۰ درصد از زنان مبتلا به میگرن نیز میگرن قاعدگی را تجربه می‌کنند، بنابراین داروهای جایگزین در کاهش سردردهای کلی در هر ماه خواهند داشت. تکنیک‌های آرام‌سازی، یوگا، طب سوزنی و خوردن یک رژیم غذایی اصلاح شده به جلوگیری از سردردهای میگرنی کمک می‌کند.

۶. سردردهای ناشی از مصرف کافئین (Caffeine headaches)

کافئین بر جریان خون به مغز شما تأثیر می‌گذارد. داشتن بیش از حد کافئین می‌تواند باعث سردرد در شما شود. افرادی که میگرن مکرر دارند بخاطر مصرف کافئین در معرض خطر دوباره سردرد هستند.

اگر عادت دارید هر روز مغز خود را در معرض مقدار خاصی از کافئین یا یک محرک قرار دهید، در صورت عدم رفع کافئین، دچار سردرد می‌شوید. این احتمالا به این دلیل باشد که کافئین مغز شما را تغییر می‌دهد و خارج شدن کافئین از مغز می‌تواند باعث سردرد شود.

هرکسی که کافئین را قطع کند نمی‌تواند سردرد خود را قطع کند. نگه داشتن کافئین در سطح ثابت، معقول یا ترک کامل آن می‌تواند از بروز این سردردها جلوگیری کند.

۷. سردردهای حرکتی (Exertion headaches)

سردردهای حرکتی بعد از دوره های فعالیت بدنی شدید به سرعت اتفاق می‌افتند. وزنه‌برداری، دویدن و برقراری رابطه جنسی همه محرک‌های شایع در این نوع سردرد هستند. تصور می‌شود که این فعالیت‌ها باعث افزایش جریان خون به جمجمه شما می‌شود که می‌تواند منجر به سردرد شدید در هر دو طرف سر شما شود.

سردرد ناشی از فشار نباید زیاد طول بکشد. این نوع سردرد معمولاً طی چند دقیقه یا چند ساعت برطرف می‌شود. مصرف مسکن‌ها مانند آسپرین و ایبوپروفن (Advil) باید علائم شما را کاهش دهند. در صورت بروز سردردهای ناشی از فشار، حتماً به پزشک مراجعه کنید. در بعضی موارد، این نوع سردرد نشانه‌ای از یک بیماری اساسی زمینه‌ای در هنگام مصرف دارو باشد.

۸. سردردهای فشار خون (Hypertension headaches)

سردردهای ناشی از فشار خون بالا می‌تواند باعث سردرد در شما شود و این نوع سردرد علامت اضطراری را به شما می‌دهد. این سردرد زمانی اتفاق می‌افتد وقتی فشار خون شما به شدت خطرناک بالا رود.

سردرد فشار خون بالا معمولاً در هر دو طرف سر شما رخ می‌دهد و به طور معمول با هر فعالیت بدتر می‌شود. اغلب دارای کیفیت ضربان آور است. همچنین این نوع سردرد دچار تغییر در بینایی، بی حسی یا سوزنی شدن، خونریزی بینی، درد قفسه سینه یا تنگی نفس در افراد می‌شود. اگر فکر می کنید دچار سردرد فشار خون هستید، باید سریعا به فوریت‌های پزشکی مراجعه کنید.

اگر در حال درمان فشار خون بالا هستید، به احتمال زیاد دچار این نوع سردرد خواهید شد. این نوع سردردها معمولاً خیلی زود بعد از کنترل فشار خون، از بین می روند. آنها تا زمانی که فشار خون بالا ادامه یابد، نباید دوباره عود کنند.

۹. سردردهای برگشتی (Rebound headaches)

سردردهای برگشتی، که به عنوان سردردهای بیش از حد دارویی نیز شناخته می‌شوند، می‌توانند کسانی که دچار این نوع سردرد هستند احساس سردردهای کسل کننده و تنشی را می‌کنند یا ممکن است احساس کنند مانند سردرد آنها مانند میگرن یا شدیدتر از آن می‌باشد.

در صورت استفاده مکرر از داروهای تسکین دهنده OTC، احتمالا در معرض این نوع سردردها قرار بگیرید. استفاده بیش از حد از این داروها منجر به این نوع سردرد می‌شود. سردردهای برگشتی هر زمان که از داروهای OTC مانند استامینوفن، ایبوپروفن، آسپرین و ناپروکسن بیشتر از ۱۵ روز در ماه استفاده میشوند به وجود بروز می‌کند. آنها همچنین با داروهایی که حاوی کافئین هستند شایع‌تر هستند.

تنها درمان سردردهای برگشتی این است که خود از دارویی که برای کنترل درد آن استفاده کرده‌اید بهره ببرید. اگرچه درد ممکن است در ابتدا بدتر شود، اما باید طی چند روز کاملاً فروکش می‌کند. یک راه خوب برای پیشگیری از سردردهای بیش از حد داروها، استفاده از داروهای پیشگیری کننده روزانه است که باعث سردرد مجدد نمی‌شود و از بروز سردرد جلوگیری می‌کند.

۱۰. سردردهای پس از سانحه (Post-traumatic headaches)

سردردهای پس از سانحه می‌توانند بعد از هر نوع آسیب دیدگی در سر ایجاد شوند. این سردردها مانند میگرن یا سردردهایی از نوع تنشی هستند و معمولاً ۶ تا ۱۲ ماه پس از آسیب دیدگی شما ادامه می‌یابد. آنها می‌توانند مزمن شوند. برای کنترل درد این سردردها اغلب تریپتان، سوماتریپتان (Imitrex)، مسدود کننده بتا و آمیتریپتیلین تجویز می‌شود.

روش‌های خانگی درمان سردرد

برای کاهش سردرد می‌توانید از روش‌های خانگی زیر استفاده کنید (1):

• استفاده از کمپرس یخ یا آب گرم: کمپرس را در سر یا گردن خود قرار دهید، اما این نکته را به یاد داشته باشید که نباید یخ را به‌صورت مستقیم بر ناحیه مورد نظر قرار دهید.
• استرس نداشته باشید: از روش‌هایی برای رسیدن به آرامش و کاهش استرس استفاده کنید.
• وعده غذایی سالم مصرف کنید: تغذیه مناسبی نسبت به شرایط خود داشته باشید، در واقع باید سطح قند خون را در میزانی مناسب نگه دارید.
• خواب کافی داشته باشید: خواب کامل در محیطی ساکت و کاملا تاریک داشته باشید.
• به‌طور منظم و روزانه ورزش کنید: این روند می‌تواند در سلامت عمومی کلی بدن و کاهش استرس به شما کمک کند.
• از مصرف الکل خودداری کنید و روزانه آب زیادی بنوشید.
• هنگام کار کردن، زمانی را به خود استراحت داده و حرکات کششی انجام دهید.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

بسیاری از سردردها بی‌خطر هستند. با این حال در صورت وجود سردرد پس از ضربه به سر باید به پزشک مراجعه کرد. همچنین در بعضی موارد، سردرد ممکن است نیاز به مراقبت فوری پزشکی داشته باشد. اگر در کنار سردرد خود هر یک از موارد زیر را تجربه کرده اید حتما به فوریت‌های پزشکی مراجعه کنید:

• گرفتگی گردن؛
• راش یا ضایعه پوستی؛
• بدترین سردرد شما تا به حال؛
• استفراغ؛
• گیجی؛
• لکنت زبان؛
• تب ۳۸ درجه سانتیگراد یا بالاتر؛
• فلج شدن قسمتی از بدن یا از بین رفتن بینایی؛
• سردرد پس از گذشت 24 ساعت شرایط وخیم‌تری پیدا کرده است؛
• سردرد شدید است و تنها یک چشم قرمز شده است؛
• سردرد به طور ناگهانی شکل می‌گیرد و بسیار شدید و انفجاری است.

سخن پایانی

سردردهای شدید می‌تواند در روند زندگی افراد تاثیر بگذارد و آنها را از زندگی عادی دور کند. دانستن علت سردرد کمک می‌کند تا درمان‌های مناسبی برای این عارضه در نظر داشته باشند. امیدواریم که این مطلب برای شما مفیده بوده باشد.

توجه: محتوای مجله زوم لایف، جایگزین نسخه پزشکان نیست. اگر مشکل پزشکی دارید، برای تشخیص و درمان به پزشک مراجعه کنید.