زندگی ماشینی امروزه و آپارتمان نشینی یکی از بزرگ‌ترین معضلات این دوران شده است؛ عدم تحرک کافی در کودکان، به دلایل شرایط زندگی و شرایط محیط زندگی و رژیم‌های غذایی بد و نامناسب باعث شده که چاقی کودکان بیشتر شود و شاید یکی از این کودکان، کودک ما باشد! نیاز و توجه به چاقی کودکان بسیار مهم‌تر از خرید بازی‌های جدید کامپیوتری برای آنان است.
عوامل خطرساز برای بیماری‌های قلبی مثل کلسترول بالا و فشار خون بالا، در کودکان چاق نسبت به همسالان غیرچاق خود بیشتر دیده می‌شود. تیپ ۲ دیابت که سابقاً در بالغین دیده می‌شد امروزه در کودکان و نوجوانان شیوع چشمگیری پیدا کرده است. چاقی و اضافه وزن با بوجود آمدن دیابت نوع ۲ رابطه نزدیک دارند. خطر چاقی و اضافه وزن بزرگسالی در کسانی که در کودکی یا نوجوانی اضافه وزن داشته‌اند ۷۰ درصد بیشتر است. این خطر اگر پدر یا مادر فرد نیز دچار چاقی و اضافه وزن باشند بیشتر خواهد بود.
بالغین چاق و دارای اضافه وزن در خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی دیابت نوع ۲ – فشار خون بالا و بعضی از انواع سرطان خواهند بود. یکی از اثرات مهم داشتن اضافه وزن در کودکان، کاهش اعتماد به نفس و گوشه گیری و دپرسیون در آن‌ها است چرا که آن‌ها مانند همسالان خود نمی‌توانند در بازی‌های گروهی موفق باشند و حتی از سوی همسالان خود مورد تمسخر واقع می‌شوند.
دلایل اضافه وزن و چاقی کودکان
- مسائل ژنتیکی و سبک زندگی و چگونگی تغذیه عوامل تعیین کننده وزن کودک هستند
- نداشتن فعالیت بدنی کافی و الگوهای تغذیه‌ای نامناسب نقش اصلی در چاقی کودکان دارند
- الگوی زندگی امروزی از فعالیت بدنی آدم‌ها بسیار کاسته است.
- تلویزیون، کامپیوتر، بازی‌های ویدوئویی، جایگزین بازی‌های کودکان و فعالیت بدنی آن‌ها را شده است
به عنوان یکی از والدین یا سایر مراقبان سلامتی کودک، می‌توانید کارهای زیادی برای رسیدن و حفظ وزن مناسب فرزندتان انجام دهید. فعالیت منظم و مصرف غذاها و نوشیدنی‌های سالم برای سلامتی کودک شما مهم است. شما می‌توانید نقش فعالی در کمک به فرزندتان و حتی کل خانواده در یادگیری عاداتی داشته باشید که می‌تواند سلامتی را بهبود بخشند.
چگونه بدانم که فرزندم به اضافه وزن دچار شده است؟
تشخیص اینکه آیا یک کودک اضافه وزن دارد یا خیر همیشه آسان نیست. بچه‌ها با سرعت‌ها و زمان‌های متفاوتی رشد می‌کنند. همچنین میزان چربی بدن کودک با افزایش سن تغییر می‌کند و بین دختران و پسران متفاوت است.
یکی از راه‌های تشخیص اضافه وزن در کودک، محاسبه شاخص توده بدنی یا BMI است. BMI نسبت اندازه وزن بدن به مجذور قد است. محاسبه‌گر BMI از این فرمول استفاده می‌کند و به امتیازی دست می‌یابد که اغلب برای تشخیص کمبود وزن، وزن طبیعی، اضافه وزن یا چاقی کاربرد دارد. مقدار BMI کودکان به سن و جنس آنان بستگی دارد و تحت عنوان BMI سنی شناخته می‌شود.
BMI سنی از نمودارهای رشد استفاده می‌کند که توسط مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های ایالات متحده طراحی شده است. پزشکان از این نمودارها برای ردیابی رشد کودک استفاده می‌کنند. نمودارها از عددی به نام صدک استفاده می‌کنند تا نشان دهند که چگونه BMI فرزند شما با BMI سایر کودکان مقایسه می‌شود. گروه‌های اصلی BMI برای کودکان و نوجوانان عبارتند از:
- وزن سالم: صدک ۵ تا ۸۴
- اضافه وزن: صدک ۸۵ تا ۹۴
- چاق: صدک ۹۵ یا بالاتر
چرا باید نگران چاقی کودکان باشم؟
اگر فرزندتان وزن اضافی دارد، باید نگران باشید، زیرا وزن زیاد ممکن است احتمال ابتلا به مشکلات سلامتی فرزندتان را در حال حاضر یا در آینده نزدیک افزایش دهد. برای مثال، در کوتاه‌مدت، کودک ممکن است مشکلات تنفسی یا درد مفاصل داشته باشد که باعث می‌شود با دوستانش هم سطح نباشد. برخی از کودکان ممکن است دچار مشکلات سلامتی مانند دیابت نوع ۲، فشار خون بالا و کلسترول بالا شوند. برخی از کودکان نیز ممکن است آزار دیگران، قلدری، افسردگی یا عزت نفس پایین را تجربه کنند.
کودکان چاق بیشتر در معرض خطر ابتلای اضافه وزن در بزرگسالی هستند. شانس ابتلا به مشکلات سلامتی مانند بیماری قلبی و انواع خاصی از سرطان در بزرگسالان با وزن بیش از حد، بالاتر است.
BMI یک ابزار غربالگری است و به طور مستقیم چربی بدن یا خطر مشکلات سلامتی یک کودک را اندازه گیری نمی‌کند. اگر در مورد وزن کودک خود نگران هستید، با پزشک متخصص یا سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی صحبت کنید. او می‌تواند سلامت و رشد کلی فرزند شما را در طول زمان بررسی کند و به شما بگوید که آیا مدیریت وزن ممکن است مفید باشد یا خیر.
بسیاری از کودکانی که هنوز در حال رشد هستند نیازی به کاهش وزن ندارند. ممکن است لازم باشد آن‌ها مقداری از وزنی که به دست می‌آورند را همزمان با زمانی که قدشان بلندتر می‌شود، کاهش دهند. کودک خود را مجبور به گرفتن رژیم کاهش وزن نکنید مگر اینکه پزشک او این توصیه را به شما ارائه دهد.
چگونه می‌توانم به فرزندم کمک کنم تا عادت‌های سالمی در خود ایجاد کند؟
شما می‌توانید نقش مهمی در کمک به کودک خود در ایجاد عادات غذایی سالم، نوشیدن، فعالیت بدنی و خواب داشته باشید. به عنوان مثال، به کودک خود بیاموزید که مقدار غذا و نوشیدنی‌هایی را که می‌خورد و می‌نوشد با میزان فعالیت بدنی روزانه‌اش متعادل کند. به فروشگاه مواد غذایی کودک خود بروید و به او اجازه دهید غذاها و نوشیدنی‌های سالم را انتخاب کند و به برنامه ریزی و تهیه وعده‌های غذایی و میان وعده‌های سالم به او کمک کنید. دستورالعمل‌های غذایی برای آمریکایی ها، انواع غذاها و نوشیدنی‌هایی را که باید در برنامه غذایی سالم گنجانده شوند را توضیح می‌دهد.
در اینجا چند راه دیگر برای کمک به کودک خود در ایجاد عادات سالم آورده شده است:
الگوی خوبی باشید. از غذاها و نوشیدنی‌های سالم استفاده کنید و سرگرمی‌های همراه با فعالیت بدنی را انتخاب کنید. کودکان یادگیرندگان خوبی هستند و اغلب از آنچه می‌بینند الگو می‌گیرند. با فرزند خود در مورد معنای سالم بودن و چگونگی تصمیم گیری برای سالم بودن صحبت کنید.
در مورد اینکه چگونه فعالیت‌های بدنی و برخی غذاها و نوشیدنی‌ها ممکن است به بدن آن‌ها کمک کند تا قوی و سالم بمانند، بحث کنید. کودکان باید روزانه حداقل یک ساعت فعالیت بدنی داشته باشند و باید مدت زمان استفاده از رایانه، تلویزیون و دستگاه‌های تلفن همراه خارج از مدرسه را به حداکثر ۲ ساعت در روز محدود کنند.
درباره نحوه انتخاب سالم در مورد غذا، نوشیدنی و فعالیت در مدرسه، خانه دوستان و سایر مکان‌های خارج از خانه صحبت کنید. کل خانواده را در ایجاد عادات غذایی سالم، نوشیدن و فعالیت بدنی مشارکت دهید. همه از آن‌ها سود می‌برند و فرزند شما که اضافه وزن دارد احساس نمی‌کند که مورد توجه قرار گرفته است.
مطمئن شوید که کودک شما به اندازه کافی می‌خوابد. در حالی که تحقیقات در مورد رابطه بین خواب و وزن در حال انجام است، برخی مطالعات اضافه وزن را به خواب کافی در کودکان و بزرگسالان مرتبط می‌دانند.
برای بهبود عادات غذایی فرزندم چه کاری انجام دهم؟
علاوه بر مصرف کمتر غذاها، نوشیدنی‌ها و تنقلات پر کالری، چربی، قند و نمک، می‌توانید با ارائه بیشتر این گزینه‌ها، فرزندتان را به خوردن غذاهای سالم‌تر تشویق کنید:
- میوه ها، سبزیجات و غلات کامل مانند برنج قهوه‌ای
- گوشت بدون چربی، مرغ، غذاهای دریایی، لوبیا و نخود، محصولات سویا و تخم مرغ، به جای گوشت پرچربی.
- شیر و فرآورده‌های شیر بدون چربی یا کم چرب یا جایگزین‌های شیر، مانند نوشیدنی‌های سویا با کلسیم و ویتامین D اضافه شده، به جای شیر کامل یا خامه.
- اسموتی میوه و سبزیجات با ماست بدون چربی یا کم چرب به جای میلک شیک یا بستنی.
- آب، شیر بدون چربی یا کم چرب، به جای نوشابه و سایر نوشیدنی‌های حاوی قند اضافه.
- اسموتی میوه. سعی کنید میلک شیک یا بستنی را با اسموتی‌های میوه و سبزیجات جایگزین کنید.
- همچنین به کودکتان کمک کنید تا بهتر غذا بخورد
از سرو کردن غذا با حجم زیاد یا نوشیدنی‌هایی که فرزندتان برای یک وعده غذایی یا میان‌وعده انتخاب می‌کند، اجتناب کنید. با مقدار کمتری از غذا شروع کنید و اجازه دهید فرزندتان اگر هنوز گرسنه است غذای بیشتری بخواهد. برای جلوگیری از دریافت کالری، چربی و شکر اضافی، مقدار غذای لازم برای کودک را با مقدار وعده ذکر شده در برچسب مواد غذایی مطابقت دهید.
غذاها و نوشیدنی‌های سالم را در جایی قرار دهید که به راحتی دیده شوند و غذاها و نوشیدنی‌های پرکالری را از دید کودک دور نگه دارید و یا اصلا آن‌ها را خریداری نکنید.
کمتر فست فود بخورید. اگر به یک رستوران فست فود می‌روید، فرزندتان را تشویق کنید که گزینه‌های سالم‌تری مانند میوه‌های تکه شده به جای سیب زمینی سرخ شده را انتخاب کند. همچنین، کودک خود را با غذاهای مختلف مانند ساندویچ همراه با سبزیجات آشنا کنید. سعی کنید تا آنجا که ممکن است وعده‌های غذایی را به صورت خانوادگی سرو کنید و وعده‌های غذایی کمتری را «به دور از خانواده» داشته باشید.
از خوردن غذا جلوی تلویزیون، کامپیوتر یا سایر وسایل الکترونیکی خودداری کنید. پسر چاق با کاسه میوه. گزینه‌های غذایی سالم را در دسترس کودک خود قرار دهید.
برای اینکه به کودکتان کمک کنید کمتر آب نبات، کلوچه و سایر تنقلات ناسالم بخورد، به جای آن از این میان وعده‌های سالم‌تر استفاده کنید:
- پاپ کورن بدون کره
- میوه تازه، منجمد یا کنسرو شده در آب میوه‌های طبیعی، ساده یا با ماست بدون چربی یا کم چرب
- سبزیجات تازه، مانند هویج، خیار، کدو سبز، یا گوجه گیلاسی
- غلات کم قند و غلات کامل با شیر بدون چربی یا کم چرب یا جایگزین شیر با کلسیم و ویتامین D اضافه شده
چگونه می‌توانم به فرزندم کمک کنم تا فعالیت بدنی بیشتری داشته باشد؟
سعی کنید فعالیت بدنی را برای فرزندتان سرگرم کننده کنید. کودکان به حدود ۶۰ دقیقه فعالیت بدنی در روز نیاز دارند، اگرچه لازم نیست این فعالیت به یکباره انجام شود. چندین حرکت کوتاه ۱۰ یا حتی ۵ دقیقه‌ای در طول روز به همان اندازه خوب است. اگر فرزندتان به فعال بودن عادت ندارد، او را تشویق کنید که به آرامی شروع کند و تا ۶۰ دقیقه در روز تمرین کند.
برای تشویق فعالیت بدنی روزانه:
اجازه دهید فرزندتان یک فعالیت مورد علاقه خود مانند رفتن به باشگاه ورزشی یا پیوستن به یک تیم ورزشی یا کلاس رقص را برای انجام منظم آن انتخاب کند.
به کودک خود کمک کنید تا فعالیت‌های ساده و سرگرم‌کننده‌ای مانند بازی کردن، طناب زدن، تیراندازی در سبد، یا دوچرخه سواری (کلاه ایمنی بپوشید) را در خانه به تنهایی انجام دهد.
زمان کار با رایانه، تلویزیون، تلفن همراه و سایر دستگاه‌ها را به ۲ ساعت در روز محدود کنید. اجازه دهید فرزندتان و سایر اعضای خانواده برای گردش‌های فعال مانند پیاده‌روی در مکان مورد علاقه برنامه‌ریزی کنند.
برای کمک به کجا می‌توانم مراجعه کنم؟
اگر سعی کرده‌اید عادات غذایی، آشامیدنی، فعالیت بدنی و خواب خانواده خود را تغییر دهید و فرزندتان به وزن مناسبی نرسیده است، از متخصص مراقبت‌های بهداشتی فرزندتان در مورد گزینه‌های دیگر سوال کنید. او ممکن است بتواند برنامه‌ای برای تغذیه سالم و فعالیت بدنی توصیه کند یا شما را به یک متخصص کنترل وزن، متخصص تغذیه یا مربی ورزشی ارجاع دهد. مراکز بهداشت نیز برنامه‌های مدیریت وزن را برای کودکان و نوجوانان یا اطلاعاتی در مورد جایی که می‌توانید در آن ثبت نام کنید را ارائه می‌دهند.
در برنامه مدیریت وزن به دنبال چه چیزی باشم؟
هنگام انتخاب یک برنامه مدیریت وزن برای فرزندتان، به دنبال برنامه‌ای باشید که:
- وزن، رشد و سلامت فرزند شما را قبل از ثبت نام و در طول برنامه ارزیابی می‌کند.
- با سن و توانایی‌های خاص فرزند شما سازگار است. برنامه‌های کودکان دبستانی باید با برنامه‌های نوجوانان متفاوت باشد.
- به خانواده شما کمک کند تا پس از پایان برنامه عادات غذایی، نوشیدنی و فعالیت بدنی سالم را حفظ کنند.
چگونه می‌توانم به فرزندم کمک کنم؟
شما می‌توانید با مثبت نگری و حمایت از فرزندتان در طول هر فرآیند یا برنامه‌ای که برای کمک به او برای رسیدن به وزن مناسب انتخاب می‌کنید، کمک کنید. به فرزندتان کمک کنید تا اهداف مشخصی را تعیین کند و پیشرفت را دنبال کند. به موفقیت‌ها با تحسین و آغوش باز پاداش دهید.
به فرزندتان بگویید که او دوست داشتنی، خاص و مهم است. احساسات کودکان در مورد خودشان، اغلب بر اساس این شکل می‌گیرد که والدین و سایر مراقبان نسبت به آن‌ها چه احساسی دارند. به نگرانی‌های فرزندتان در مورد وزنش گوش دهید. او نیاز به حمایت، درک و تشویق بزرگسالان به صورت دلسوزانه دارد.